تنبک تنها سازِ کوبه‌ایِ موسیقی ایرانی است. البته موسیقی نواحی مختلف ایران سازهای کوبه‌ای دیگری هم دارند، مانند سازِ دف که در موسیقی کردستان حضوری پر رنگ داشته و دارد. همین سازِ دف در حدود ۳ دهه است که به همتِ زنده‌یاد محمدرضا لطفی و به لطف توانایی‌های بیژن کامکار وارد موسیقی ایرانی شد؛ اما از پیشتر‌ها، تنها سازِ رسمیِ کوبه‌ای در موسیقی ایران، تنبک بوده است.

تا همین چند دهه پیش تنبک به عنوانِ یک ساز شناخته نمی‌شد؛ اما به همتِ حسین تهرانی تنبک دارای جایگاه شد و پس از او با تلاش‌ِ کسانی مانند امیرناصر افتتاح و بهمن رجبی، تنبک به مسیر پیشرفت خود ادامه داد. هنرمندی به نام بهمن رجبی با پرداختن به سازِ تنبک و نوآوری‌های بسیار و استفاده از ظرفیت‌های بیشترِ این ساز، توانست انقلابی در نوازندگی این ساز ایجاد کند. رجبی دو کتاب برای تنبک نوشت و در آن از نُت‌نویسیِ یک خطی استفاده کرد. تا پیش از آن برای نوشتنِ نُت‌های تنبک به صورت سه خطی نوشته می‌شد.

به هر روی ریزه‌کاری‌ها و تکنیک‌های تازه‌ای که رجبی واردِ نوازندگیِ تنبک کرد، موجب شد تا این ساز جایگاهی والا‌تر از گذشته‌اش در می‌انِ اهالی موسیقی داشته باشد. امروز و پس از تلاش‌های هنرمندانی مانند تهرانی، افتتاح و رجبی تنبک‌نوازی اوضاع خوبی دارد. این را می‌توان از حضور نوجوانان و جوانانِ حاضر در جشنواره موسیقی جوان دریافت. نهمین جشنواره موسیقی جوان برای نخستین بار توانست سازِ تنبک را وارد عرصه رقابتِ این جشنواره کند. جشنواره جوان سال گذشته هم تلاش کرد تا تنبک را در می‌انِ سازهای رقابتی جشنواره قرار دهد اما متاسفانه به دلایلی که از سوی مسئولان جشنواره اختلاف میان استادان این ساز بیان شد، این امر عملی نشد.

اما امسال و در شنبهٔ همین هفته، یعنی ۱۴ شهریور ۱۳۹۴ تنبک‌نوازان در سه گروهِ سنیِ الف، ب و ج به رقابت پرداختند. رقابتی که براساسِ ریتم‌های گوناگون و اجرای بخش‌هایی از کتابِ بهمن رجبی و محمد اخوان برگزار شد. اجرای آزاد و نواختنِ ریتم‌های ترکیبی از مواردی بود که داورانِ جشنواره از نوازندگان می‌خواستند که به اجرایشان بپردازند. شاید مهم‌ترین ضعفی که در نوازندگیِ شرکت‌کنندگان دیده می‌شد، بحثِ نواختن و ضربه زدن بود. برخی از نوازندگان به جای نواختنِ تنبک به این ساز ضربه می‌زدند؛ در حالی که تنبک را باید نواخت؛ این نکته‌ای است که هنرمندی مانند بهمن رجبی همواره به شاگردانش می‌آموزد و بر روی آن تاکید دارد.

بودند نوازندگانی که در جشنواره جوان به اجرای برنامه پرداختند و «نواختن» را به شکلی مناسب عملی کردند. نکته دیگری که در جشنواره جوان می‌شد به آن رسید، پیشرفتِ نوازندگان زن در نواختنِ تنبک بود. بسیاری از نوازندگانِ بانویی که در جشنواره بودند، تحسینِ داوران را برانگیختند. حضور موفق بانوان در بخشِ تنبک نوازی جشنواره جوان به گونه‌ای بود که می‌توان از هم‌اکنون امیدوار بود که نام بانوان در میان برگزیدگان این جشنواره خواهد بود.

نوید افقه، پژمان حدادی، ارژنگ کامکار و کامبیز گنجه‌ای داورانِ بخشِ تنبک‌نوازی در جشنواره جوان بودند. البته وقتی نام تنبک به میان می‌آید بی‌شک همگان انتظار دارند که بهمن رجبی از داورانِ اصلی باشد. اما رجبی همواره از حضور در چنین جشنواره‌هایی دوری گزیده است. با این حال حضورِ هنرمندی به نام بهمن رجبی را می‌شد در می‌انِ اجراهای تک تک شرکت‌کنندگان دید. کاری که او در تنبک‌نوازی کرده و آنچه برای این ساز به ارمغان آورده، امروز در حالتِ دست‌های نوازندگان، تکنیک‌هایشان و حتی نوع نشستنشان جاری‌ است.

به هر روی جشنواره موسیقی جوان با آوردنِ ساز تنبک به میان دیگر ساز‌ها راه را برای پیشرفت این ساز باز و باز‌تر کرد. می‌توان امیدوار بود که در دوره‌های آینده استعدادهای بیشتری در نوازندگی این ساز کشف شود.