موسیقی ما - اولين نشست عمومي «كارگاه درباره‌ي ترانه» فرهنگسراي ارسباران با اجراي اهورا ايمان در سالن آمفي‌تئاتر اين فرهنگسرا با محوريت كتاب «تحليل وزن شعر عاميانه فارسي» نوشته‌ي دكتر اميد طبيب‌زاده – زبانشناس – برگزار شد. 

شاعران، ترانه‌سرايان و منتقدان برجسته و نام‌آشنايي چون محمدعلي بهمني، محمد سلماني، سیف الله خادم، علي‌محمد مسيحا، حسن علی شیری، عليرضا بديع، سعید کریمی، حميدرضا صمدي، عليرضا بندري، حسين غياثي، ميثم يوسفي، آرش نصيري، مهدي ايوبي، عليرضا برنجی، علیرضا شاکرانه، الهام صداقتی، احمد امیرخلیلی، یلدا انگالی، سامیه سلیمی و... از مهمانان اين جلسه علمي - پژوهشي بودند. این نشست با پخش آياتی از قرآن و سرود ملي، آغاز شد و سپس اهورا ايمان به عنوان مجري‌- كارشناس اين نشست پشت تريبون قرار گرفت.

پس از آن ابراهيم اسماعيلي‌اراضي به عنوان مدير كارگاه درباره‌ي ترانه به حضار خوشامد گفت و در ادامه دكتر اميد طبيب‌زاده پشت ميز خطابه نشست و با استفاده از نرم‌افزار پاورپوينت، طرح مبحث كرد. وی در ابتدای سخنرانی خود به مخاطبین حاضر اشاره کرد و گفت ‌این اولین باری‌ست که در رابطه با وزن شعر عامیانه در میان چنین جمعی صحبت می‌کنم؛ محفلی که اکثریت مخاطبان آن خود شاعر، ترانه‌سرا و در واقع اهل فن به حساب می‌آیند؛ از این رو مقدمه‌چینی را کنار می گذارم و سر اصل مطلب می‌روم. طبيب‌زاده سپس كتاب «ريتم كودكانه در ايران» تاليف دكتر ساسان فاطمي – اتنوموزيكولوژيست – را معرفي كرد و افزود: «اين كتاب در همان سال 1382 همزمان با كتاب من منتشر شد.»

طبیب‌زاده ادامه داد: «ايشان از زاويه‌ي موسيقي‌شناسي به موضوع پرداخته بودند و من از زاويه‌ي زبان‌شناسي؛ بدون اطلاع از كار يكديگر. هميشه بين ما اين بحث وجود داشت كه وزن شعر عاميانه متعلق به حوزه‌ي موسيقي‌ست يا ادبيات. ... من همواره تاكيد داشتم كه اين بحث، بحثي ادبي و زباني‌ست اما حالا كه 15سال از دفاع من از پايان‌نامه دكتري‌ام مي گذرد بايد اعتراف كنم كه اين بحث، مربوط به حوزه‌ي موسيقي‌ست. زبان‌شناسي تنها از عهده‌ي توصيف وزن شعر برمي‌آيد. به قول زبان‌شناسان، هر بحث علمي، يك جنبه‌ي توصيفي دارد و يك جنبه‌ي تبييني. جنبه‌ي توصيفي مثلا فقط به ما مي‌گويد كه در يك دانشگاه 70درصد دختر و 30درصد پسر درس مي‌خوانند اما جنبه‌ي تبييني به ما مي‌گويد كه چرا مثلا در همان دانشگاه تعداد دختران چندبرابر پسران است. زبان‌شناسي قادر به تبيين بحث وزن شعر عاميانه نيست؛ در حالي كه مطالعات ابوالحسن نجفي در حوزه وزن شعر عروضي نشان داده كه زبان‌شناسي قادر به تبيين وزن شعر عروضي هست. بحث زبان‌شناسي در مورد وزن عروضي شعر عربي و وزن شعر انگليسي هم جواب مي‌دهد اما در مورد اشعاري از قبيل وزن شعر عاميانه فارسي مجبوريم به حوزه‌ي موسيقي رجوع كنيم.»

عضو هيات علمي دانشگاه بوعلي‌سيناي همدان سپس تاكيد كرد كه به عنوان موسيقي‌شناس در مورد اين موضوع صحبت نمي‌كند؛ اگرچه يادآور شد كه براي ادامه‌ي مطالعاتش به فراگيري موسيقي روي آورده و موضوعات مربوط به ريتم را آموخته است. طبيب‌زاده سپس به بررسي پيشينه‌ي وزن در اشعار فارسي پرداخت و به نظرات قدما در اين باره اشاره كرد.

او با تاكيد بر اينكه مشكل كساني چون شمس قيس در مواجهه با آثار فهلوي‌سرايان اين بوده كه تصور مي‌كرده‌اند تنها وزن موجود، وزن عروضي است، كاستي‌هاي موجود در مطالعات و نظرات قدماي عرب و همينطور دانشمندان خارجي را ناشي از اين دانست كه هيچ‌كدام اهل زبان نبوده‌اند.

وي در ادامه با اشاره به نظرات فارابي و توضيح تاثيرات لحن در شكل‌گيري شعر عاميانه تاكيد كرد كه آنچه ما به عنوان موسيقي در وزن شعر عاميانه داريم، ريتم است و با خواندن نمونه‌هايي از اشعار عاميانه به بررسي ريتميك آنها پرداخت؛ سپس بر تاثيرات علامه دهخدا، ملك‌الشعراي بهار، نيما و شاملو بر فراگيرترشدن وزن شعر عاميانه تاكيد كرد. طبيب‌زاده سپس به توضیح وزن‌های هجایی، تکیه‌ای خالص و تکیه‌ای - هجایی پرداخت و پایه‌های تک‌هجایی، دوهجایی و سه‌هجایی را به اختصار توضیح داد.

در ادامه برای روشن‌ترشدن موضوع، با نمایش مثال‌هایی از اشعار عامیانه‌ی فارسی و انگلیسی و ضربه‌زدن روی میز به تناسب ريتم اشعار مذکور، تفاوت‌هاي آهنگ‌هاي موجود در مصاريع را به گوش مخاطبان رساند. او گفت چنانچه علائم هجاهای کوتاه و بلند را که عملا نقشی در وزن اشعار عامیانه ندارند کنار بگذاریم و محل تکیه را نیز که همواره قابل پیش‌بینی است و روی آخرین هجای هر رکن یا پایه قرار می‌گیرد وارد تقطیع نکنیم، نمایش وزن این اشعار به‌مراتب ساده‌تر خواهد شد:

اوستا بابا بزی داشت - l - - - l - - l -
یک بز خوش‌پزي داشت - l - - - l - - l -

او در این بین به مفهوم اصطلاح «شطر» نیز اشاره کرد و افزود عامل ایجاد وزن در شعرعامیانه وقفه‌ای‌ست که در اثنای هر مصراع وجود دارد.

طبيب‌زاده پاره‌های دو سوی هر وقفه‌ی اصلی را شطر نامید و گفت شطر در واقع هر مصراع را به دو قسمت تقسیم می‌کند. وی با نشان‌دادن مثال‌هایی روی صفحه‌ی نمایش سالن، به توضیح بیشتر مبحث پرداخت: اتل متل توتوله شطر (اتل متل) llشطر (توتوله) - - l - - ll - - l - آغازشدن «شطر» (ميزان) در مصاريع شعر عاميانه با هجاي سكوت، ويژگي‌اي بود كه در ادامه‌ي سخنان طبيب‌زاده مورد تاكيد قرار گرفت و با ذكر مثال‌هايي همراه شد.

تعريف ادبي و زبان‌شناختي وزن، عناصر ايجادكننده‌ي وزن در زبان‌هاي مختلف، طبقه‌بندي اوزان جهان، اوزان ساده و مركب، بررسي وزن شعر عاميانه به عنوان يك وزن مركب، نقش تكيه در وزن شعر عاميانه با اشاره به نظرات لازار، انطباق شطر و ميزان، اختيارات وزن شعر عاميانه، كاستي‌هاي توصيف زبان‌شناختي وزن شعر عاميانه، تشابه اوزان اشعار كودكانه در تمام زبان‌هاي دنيا و نقش هجاي سكوت در آنها و بررسي وضعيت هجاي سكوت در چند مثال، ديگر مباحثي بود كه طبيب‌زاده در ادامه به آنها اشاره كرد.

پس از پايان سخنراني دكتر طبيب‌زاده، پدرام اميني‌ابيانه و نيكان زند، با گيتار به اجراي چند قطعه موسیقی فلامنکو پرداختند.

قسمت دوم برنامه به پرسش و پاسخ مجري و حضار با دكتر طبيب‌زاده اختصاص داشت كه طي آن مباحثي علاوه بر موضوعات كتاب هم مطرح شد.

در پايان جلسه نيز داود صادقي با ساز سه‌تار به بداهه‌نوازي نشست و قطعاتي از ساخته‌هاي خود را نيز اجرا كرد.