برنامه یاد بعضی نفرات
 
لزوم توجه به پیشینه‌یابی و سرگذشت‌شناسی ترانه‌ها
حسین عصاران
[ حسین عصاران - پژوهشگر موسیقی و ترانه ]
 

از پی رو آمدن بحث حقوق «مادی» و «معنوی» پدیدآورندگان آثار هنری، چه بسا بد نباشد از وجهی دیگر نیز به این مساله نگاهی داشته باشیم و این بار از منظر علاقه‌ی شخصی‌ام، یعنی «پیشینه‌یابی و سرگذشت‌شناسی ترانه‌ها و قطعات موسیقایی تولید شده در گستره‌ی فرهنگ ایران»

 چه آنکه در سال‌های پسِ پشت و در روند پیگیری این تمایل، بیش از پیش به اهمیت این مساله و به همان نسبت، تبعات ناشی از بی‌توجهی به آن‌ها پی برده‌ام.

به عنوان یک نمونه‌ی مهم و مؤثر مسئله‌ی ساده و ابتدایی عدم ثبت تاریخ‌های «ساخت»، «ضبط» و در بسیاری موارد «انتشار» آثار روی صفحات گرام، کاست و سی‌دی‌های موجود، یک محقق و حتی علاقه‌مند را تا حد زیادی از امکان شکل‌دهی به استنتاج‌های اولیه‌ دور ‌می‌کند.

 در نگاهی جزئی‌نگرانه‌تر چه بسا در دسترس نبودن عنوان مجریان آثار - از قبیل نوازندگان، هم‌خوانان، صدابرداران و صدا پردازان و همچنین استودیوهای ضبط صدای آثار- همگی مواردی هستند که سیستم انتشار و پخش آثار موسیقیایی ما در گذشته، نسبت به اعلام و ثبت آن‌ها بی‌توجه بوده است (مساله ای که با شکل‌گیری نمایندگی موسسه‌ی انتشاراتی «سی. بی. اس» در تهران – به عنوان نماینده‌ی این موسسه‌ی معظم در محدوده‌ی خاورمیانه – کمی مرتفع شد).

اما به هر ترتیب و به رغم افزایش سانسور در عرصه موسیقی و ترانه در سال‌های بعد از انقلاب، خوش‌بختانه مسئله‌ی ثبت و عرضه‌ی شناسنامه‌ی آثار، در جلد آلبوم‌های منتشر شده در داخل برقرار شد، به نحوی که هم‌اینک می‌توان با دست‌یابی به جلد کاست‌ها و سی‌دی‌ها، داده‌های موردنیاز را ردیابی و از آن‌ها بهره‌گیری کرد. (قطعاً در این زمینه هم موارد استثنایی بی‌توجه به این مساله وجود دارد)

 همچنان که در دوره‌ی گسترش فضای مجازی و تغییر روند کلی انتشار آثار از سمت «آلبوم» به سمت «تک‌ترانه» و یا «تک‌قطعه» (به اصطلاح «سینگل-تراک») و جایگزینی روش انتشار فایل شنیداری به جای انتشار نسخه‌ی فیزیکی، این رویکرد به طور معمول در قالب طراحی یک جلد پیوست شده به فایل‌شنیداری (فارغ از کیفیت هنری و اجرایی آن‌ها) و ذکر اسامی مجریان اثر (شامل مشخصات نوازندگان، همخوانان و صدابردار و صدا پرداز) در بندهایی ذیل انتشار فایل و این جلد رعایت شده است. (متأسفانه در این میان همچنان سه مؤلفه‌ی مهم «سال ساخت»، «سال اجرا» و «سال انتشار» هر اثر نادیده گرفته می‌شود.)

به هر روی این روند درست و نهادینه‌شده را باید مایه‌ی خوش‌بینی دانست و آورده‌های مثبت آن را به نسبت دیگر ناهنجاری‌های ریز و درشت این عرصه، به عنوان یک «دست‌آورد» معرفی کرد.

آن‌چنان که پیگیری نکردن این رویکرد – عدم ارائه‌ی نام نوازندگان، صدابردار و صداپرداز- به طور مشخص در انتشار ترانه‌ی «سرنوشت» (ملودی‌ساز: انوشیروان روحانی/ کلام‌پرداز: شیرازی/ تنظیم‌کننده: رضا روحانی/ خواننده: همایون شجریان) به چشم آمد و اینجا و آنجا مبنای شکل‌گیری سؤالاتی شد که «خب! کجا ضبط شده؟» (با پیگیری من از علی جعفری پویان، نوازنده‌ی ویلن، مشخص شد که موسیقی این ترانه در ایران و توسط نوازندگان شناخته‌ی زهی، اجرا و ضبط شده است)

فارغ از هر قضاوتی درباره‌ی این اتفاق، شاید همین مورد کم‌توجهی موجه و یا ناموجه می‌تواند تلنگری بر روند اجرای این به اصطلاح «دستاورد» یعنی ارائه‌ و ثبت شناسنامه‌ی آثار موسیقیایی و هم‌اندیشی درباره‌ی گسترش و روزآمدکردن آن باشد.

 چنانچه در نظری به گذشته‌ی انجام این کار، این نقصان رخنمون می‌شود که به طور مشخص هیچ بانک و مرجع اطلاعاتی منسجمی در این زمینه وجود نداشته و همه‌ی اطلاعات موردنیاز در این‌باره، صرفاً از راه جستجو در صفحات مختلف و پیگیری هشتک‌ها و اسامی خاص قابل‌ردیابی ست.

 از این منظر چه بسا راه‌اندازی یک سامانه‌ی مجازی ساده، در حد شکل‌دهی به یک «سایت» با امکانات اولیه‌ای برای ثبت شناسنامه‌ی آثار- از پدیدآورندگان تا مجریان آنها - و سپس امکان‌دهی برای دسترسی عمومی به آن، بتواند جدا از جلوه‌دهی به اهمیت ثبت دقیق شناسنامه‌ی آثار، مبنای گسترش ثبت داده‌ها و شناسنامه‌ها ‌به گذشته‌ی موسیقی ایران نیز بشود؛ تا جایی که در یک بازه‌ی زمانی برنامه‌ریزی‌شده و در چند فاز مشخص، این سامانه به منبعی دقیق و مرجعی قابل استناد و پیشرو در این زمینه تبدیل شود.
تاریخ انتشار : پنجشنبه 28 فروردین 1399 - 19:42

دیدگاه‌ها

یکشنبه 31 فروردین 1399 - 04:18

سلام جناب عصاران
بسیار ایده خوبی هست. اگر این اتفاق بیفته همونطور که فرمودین علاوه بر این که شناسنامه اثر به طور کامل مشخص میشه به تدریج رزومه کاری تمامی هنرمندان حاضر در کار هم تکمیل میشه . البته سایت رادیو جوان هم اخیرا حداقل برای تک آهنگ ها و آلبوم های داخلی داره بیشتر کارها رو ( البته مشخصا به خواست خود تهیه کننده اون کار ) با ذکر نام تک تک نوازنده ها و میکسر و مسترکننده کارها میذاره. ولی خب رادیو جوان سایتی نیست که خودش پیگیر این قضیه باشه. امیدوارم ایده ای که دارین حتما عملی و تبدیل به یک فرهنگ بشه

چهارشنبه 26 شهریور 1399 - 17:26

واقعا دلتون خوشه ها ؟؟؟!!! تو مملکتی که توش کپی رایت کوچکترین مفهومی نداره حرف از چنین چیزهایی میزنین؟؟!!

افزودن یک دیدگاه جدید

محتوای این فیلد خصوصی است و به صورت عمومی نشان داده نخواهد شد.

Plain text

  • هیچ تگ HTML ی مجاز نیست.
  • آدرس صفحات وب و آدرس‌های پست الکترونیکی بصورت خودکار به پیوند تبدیل می‌شوند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
CAPTCHA
This question is for testing whether or not you are a human visitor and to prevent automated spam submissions.



دانلود لزوم توجه به پیشینه‌یابی و سرگذشت‌شناسی ترانه‌ها | موسیقی ما