موسیقی ما - موسیقی‌دان، رهبر ارکستر، نویسنده، استاد و پژوهشگرِ موسیقی: اینها فقط تیترهای کوتاهی است که می‌توان درباره‌ی «فرهاد فخرالدینی» گفت. درباره‌ی استادی که حقِ بزرگی بر گردنِ موسیقی ایران دارد؛ به خاطر تمام کارهایی که در طی بیش از نیم‌قرن فعالیتِ هنری‌اش انجام داده است. به خاطر تمام شاگردانی که تربیت کرده و به خاطرِ تمام آثاری که – چه کتاب و چه اثر موسیقی- نوشته است.

«فرهاد فخرالدینی» چکیده‌ی موسیقی ایران است. او حالا رییس شورای عالی خانه‌ی موسیقی است. خانه‌ای که چند سالی است موردِ‌ انتقاد بسیاری از اهالی موسیقی بوده است؛ ادر این سال‌ها، آنقدر حرف زده شده و جواب داده شده که گفتنِ هر حرفی اضافه می‌نماید؛ واقعیت این است که وقتی استادی چون «فخرالدینی» می‌آید و می‌گوید که آرزوهای بزرگی برای این خانه دارد، اهدافِ فراوانی، باید صبوری کرد و نشست و دید مردِ کارکشته‌ی موسیقی ایران چه می‌کند. او همین هفته‌ی گذشته، اهالی موسیقی را با هدفِ آنچه خود «ایجاد همدلی» خواند به خانه‌ی هنرمندان دعوت کرد. در آن جلسه که جمعی از اساتید بودند و تعدادی از منتقدان؛ حرف‌های بسیار گفته شد. حالا اما فرصتی دست داد تا با او درباره‌ی اهداف و آرزوهایش از این خانه بگوییم. درباره‌ی تمام دل‌گیری‌های استادی چون او که عمرش را صرفِ موسیقی کرده است و درباره‌ی انتظاراتش. می‌دانید، گوش کردن به سخنانِ «فرهاد فخرالدینی» همیشه دل‌نشین است. راست می‌گویند که باطنِ آدم‌ها در ظاهرشان متبلور می‌شود و برای همین هم هست که مصاحبت و معاشرتِ با او تا این اندازه دل‌نشین است.

صحبت را از خانه‌ی موسیقی شروع می‌کنیم، خانه‌ای که او حالا رییس شورای عالی‌اش است و جایگزینِ «محمدرضا شجریان» که چندی است در بستر بیماری است. او می‌گوید: «خواسته‌ی قلبی‌ام بود که کاری در این زمینه انجام دهم؛ آن جلسه‌ای که در خانه‌ی هنرمندان شکل گرفت، اولین قدم بود و بدون شک آخرین قدم نخواهد بود؛ اما ما باید جدای از ایده‌آل‌هایمان بر اساسِ واقعیات قدم برداریم؛ می‌دانید جاده به اندازه‌ای ناهموار است که گاهی قدم زدن در آن دشوار می‌شود. در بسیاری مواقع اوضاع از این هم بدتر است و اصلا جاده‌ای وجود ندارد که بتوانیم روی آن حرکت کنیم. با همه‌ی اینها نباید دست روی دست گذاشت و کاری نکرد؛ ما باید همه‌چیز را طراحی کنیم تا ببینیم چگونه می‌توانیم به اهداف و خواسته‌هایمان برسیم.»

استادِ برجسته کمی از اوضاع دل‌گیر است؛ برای همین هم می‌گوید:‌ «مشکلات متاسفانه بسیار زیاد است. یکی- دو تا نیست. ما گاهی از دور می‌ایستیم و می‌گوییم که انجام برخی کارها قشنگ است؛ اما چقدر می‌توان آن خواسته‌ها را عملی کرد. من خودم البته اولین کسی هستم که می‌گویم باید اهداف و برنامه‌های بسیاری در نظر گرفت و در راهِ آنان تلاش کرد؛ مثلا باید ارکستری برای خانه‌ی موسیقی شکل بگیرد و برگزیدگانِ موسیقی از آهنگسازان و نوازندگان و رهبران در آن حضور داشته باشند. این آرزویی دور نیست؛ چون می‌بینم که بسیاری از اهالی موسیقی تمایل دارند بارِ دیگر کنار هم باشیم و کارهایی انجام دهیم. البته این ارکستر نمی‌تواند دایم کار کند و ممکن است در سال چند اجرای محدود داشته باشد؛ اما همین هم فرصت بسیار خوبی است.»

او سال‌‌ها به عنوانِ‌ رهبر ارکستر موسیقی ملی ایران فعالیت کرده است؛ برای همین بیش از هر کسِ دیگری به مسایلی که یک ارکستر با آن روبه‌روست، آشنایی دارد. او می‌گوید: «ارکستر داشتن کار آسانی نیست، یکی از بزرگ‌ترین مشکلاتِ ارکستر رساندنِ خوراک برای ارکستر است و من همیشه به شکلی کار کرده‌ام که بتوانم از عهده‌ی آن برآیم و امیدوارم که این بار نیز ماجرا به همین شکل رقم بخورد.»‌

همین ایده است که باعث می‌شود بنیان‌گذارِ ارکستر ملی از افسوسی بزرگ بگوید: «در اینجا حمایتی از ما نمی‌شود. ای‌کاش از موسیقی‌دانان بیشتر حمایت می‌شد، به آنان توجه بیشتری می‌کردند و هر روز برای ما یک مشکل تراشیده نمی‌شد. ای‌کاش سالن‌های کنسرت برای موسیقی‌دانان بود نه وسیله‌ای برای کسبِ معاش.»

او که سال‌ها به صورت خصوصی و دولتی به برگزاری کنسرت در سالن‌های مختلف پرداخته است؛ از این مساله دلی پر دارد و می‌گوید: «وقتی قرار است کنسرتی برگزار شود، می‌گویند باید هر شب این میزان هزینه کنید تا بتوانید برای مردم به اجرای برنامه بپردازید. این بسیار غم‌انگیز است. در همه‌ جای دنیا سالن‌ها را می‌سازند برای مردم و از این طریق فرصتی در اختیارِ موسیقی‌دانان و آهنگسازان قرار می‌گیرد تا در آنجا به اجرای برنامه بپردازند و برنامه‌ای خوب و سازنده در اختیار مردم بگذارند.»

«فرهاد فخرالدینی» می‌گوید هر کشوری که در دنیا می‌خواهد خودش را نشان دهد، دست به تشکیلِ ارکسترهای خوب می‌زند؛ او از عربستان مثال می‌زند: «در حال حاضر که عربستان دارد کمی متمدن می‌شود و به سمت زمانه حرکت کند، از کشور فرانسه درخواست کرده است تا با کمکِ آنان یک ارکستر بزرگ تشکیل دهد. می‌دانید این ارکستر چقدر هزینه دارد؟ چرا ما نباید چنین هزینه‌ای انجام دهیم؟ مگر ما کشور ثروتمندی نیستیم؟ ما هم می‌توانیم ارکسترهای بزرگ داشته باشیم و در سالن‌‌های بزرگ به اجرای برنامه بپردازیم. وقتی میدانی وجود ندارد، چگونه می‌توانیم فعالیت کنیم؟ می‌دانید همین که ما با تمامی این مشکلاتی که هم‌اکنون وجود دارد، همچنان به فعالیت‌هایمان ادامه می‌دهیم کار بسیار بزرگی انجام می‌دهیم.»

«فرهاد فخرالدینی» هم مثلِ خیلی‌های دیگر از تمامی مشکلاتی که این روزها جامعه‌ی موسیقی به آن دچار است، ناراحت است و برای همین می‌گوید: «بعضی‌ها خیلی بی‌انصافند. چطور است از موسیقی استفاده می‌کنند و این همه از آن بد می‌گویند؟‌ مگر می‌شود دایم در رادیو و تلویزیون و همه جا از موسیقی استفاده شود و موسیقی بد باشد؟ من گاهی با خودم فکر می‌کنم که این مشکلات چه زمانی می‌خواهد حل شود تا ما هم بتوانیم بدون مشکلی به راهِ خودمان ادامه دهیم. جفا به موسیقی بیداد می‌کند.»‌

با همه‌ی اینها او همچنان امیدوار است: «با همه‌ی این مشکلات شما تعداد هنرجویان موسیقی را مشاهده کنید. تعداد کارگاه‌هایی که مشغولِ ساختنِ ساز هستند. خب لابد تقاضایی برای این مساله وجود دارد که این همه گسترش پیدا کرده است. برای همین است که من تاکید دارم باید فضا برای فعالیت‌های موسیقی بیش از گذشته وجود داشته باشد.»‌

استاد کارکشته‌ی موسیقی می‌گوید که آرزوهای زیادی برای این کشور، مردم و خانه‌ی موسیقی دارد: «آنچه ما می‌خواهیم انجام دهیم، با آنچه می‌توانیم بسیار متفاوت است: «باید در این خانه، گروه‌های فعالی وجود داشته باشند، باید کارگاه‌های هنری و ورک شاپ‌های متعدد باشد که پیشکسوتان بتوانند دستاوردهای خود را در اختیارِ جوانان بگذارند. من ایده‌ها و آرزوهای بسیاری دارم که لااقل امیدوارم بخشی از آنان محقق شود و به اندازه‌ی توانایی‌ام هم در این راه گام برداشته‌ام.»

او در پایان خطاب به منتقدانِ خانه‌ی موسیقی می‌گوید: «آقای شجریان عمرشان را برای موسیقی این کشور گذاشتند و سال‌ها در خانه‌ی موسیقی بود. بزرگانی مثل تجویدی و پورتراب و حالا هم خیلی از دوستان. من عمرم را برای موسیقی این سرزمین گذاشتم؛ آن زمانی که ما فعالیت می‌کردیم، بسیاری از این منتقدان کجا بودند؟ مگر ما از آنان دعوت نکردیم که بیایند و مشکلاتشان را بیان کنند؛ چرا این کار را انجام ندادند؟‌ بیایند و در انتخابات شرکت کنند و در مجمع عمومی رای دهند و خواسته‌های خودشان را محقق کنند تا شاید این مشکلات برطرف شود. انتقاد کردن همیشه کار آسانی است؛ آنان باید وارد گود شوند و ببینیم چه می‌‌کنند. توان این گروه همین است. شما بیایید و بهترین‌اش را انتخاب کنید؛ اما وقتی در مجمع عمومی هم شرکت نمی‌کنید، من نمی‌دانم دیگر باید چه چیزی گفت؟»