به بهانهی انتشار کتاب «تجزیه وتحلیل و شرح ردیف موسیقی ایران» نوشتهی استاد فرهاد فخرالدینی
جایگاه علم در موسیقی ایران
[ مزدا انصاری (آهنگساز و نوازنده پیانو) ]
از زمان گردآوری و پدید آمدن ردیف دستگاهی موسیقی ایران تا کنون، همواره این نکته که ردیف را باید حفظ کرد و نمیشود آن را به روشهای علمی فرا گرفت، وجود داشته و موجب اختلافنظر بین بسیاری موسیقدانهایی که با موسیقی آکادامیک ارتباط داشتند و اساتیدی که به روش سینه به سینه و سنتی ردیف را فرا گرفته بودند، شده است. این اختلافها گاهی حتی بر سر وجود خط نت هم دامنه گسترده و بارها این مطلب را که «نت، موسیقی را خشک میکند» شنیدهایم. از زمانی که کتاب 2جلدی «نظری به موسیقی» نوشتۀ استاد روحاﷲ خالقی را در زمینۀ تئوری جهانی و تئوری و تاریخ موسیقی ایرانی مطالعه کردم و سپس آوانویسیهای ارزشمند «دکتر مسعودیه» را در ردیف آوازی شادروان «محمود کریمی» دیدم، دنبال روشی ساده و در عین حال علمی برای آموختن ردیف میگشتم.
اکنون چقدر از برآورده شدن آرزویم خوشحالم که چنین کتاب باارزشی به منابع موسیقی ما اضافه شده است. در زمانی که افتخار شاگردی استاد فرهاد فخرالدینی را داشتم، در حاشیه کلاسهایم شاهد جدیت و دقت ایشان در مطالب پژوهشی و علمی موسیقی بودهام. اکنون که با فرصت خیلی کم توانستم فقط نگاهی اجمالی به صفحات این اثر پژوهشی بیندازم، دیدم همانگونه که پیچیدهترین مطالب را با کلام بسیار ساده و روان در کلاس به ما آموزش میدادند، همان روانی و سادگی و در عین حال، دقت و ریزبینی در این کتاب بهطور بارزی مشهود است. اگر بخواهم مقایسهای کرده باشم و مثالی در این مورد بزنم، بهترین نمونه در ادبیات شعری ما کلام سعدی است که به سهل ممتنع مشهور است. چه، در عین سادگی و شیوایی، حاوی زیباترین و عمیقترین مفاهیم است.
در بخشهایی به غیر از تاریخچۀ ردیف، با مطالب دیگری از جمله «آشنایی با ریشههای علمی موسیقی ایران» مواجه میشویم و اینکه در واقع، نغمات قدیم موسیقی ما چگونه پدید آمدهاند و همچنین نحوۀ انگشتگذاریها، نتنگاری با حروف ابجد و نحوۀ پردهبندی و برگرداندن و انطباق آنها با شکل نت متداول امروزی (که موجب شده بتوان این نغمات را امروز بهراحتی فهمید و اجرا کرد) و بدونشک تمامی این مواهب را مدیون زحمات استاد فخرالدینی و تحقیقات جامع ایشان هستیم.
در بخش «تجزیه و تحلیل ردیف» میتوانم به این نکته اشاره کنم که همواره در خیلی از مقاطع از افراد مختلف با این پرسش روبرو شدم که چگونه میشود ردیف را یاد گرفت؟ آیا فقط باید آن را از حفظ کرد؟ و یا مثلاً از کجا بدانیم این آهنگ یا آوازی که میشنویم، در چه دستگاه یا گوشهای است؟ و سایر پرسشهایی از این قبیل. درست است که امروزه چند ردیف مدون و نتنگاری شده در دسترس است، ولی با شیوۀ آنالیز ردیفها -چه آوازی و چه سازی- و بررسی فیگورهای ملودیک و ریتمیک گوشهها در این مجموعه، آموختن آنها بسیار راحتتر و قابلدرکتر شده است.
البته این نکته را یادآوری میکنم که آشنایی با نت و تئوری مقدماتی موسیقی از پیشزمینههای لازم برای درک مطالب این مجموعه است و همانگونه که استاد «روشنروان» در مراسم رونمایی از این کتاب گفتند، اگر بخواهیم برای تدریس این کتاب، مقاطع دانشگاهی در نظر بگیریم، باید سطح فوقلیسانس و دکترا را برای آن منظور کنیم. ولی روانیِ گفتار موجب شده که برای هنرجویانی که بهطور آزاد آموزش موسیقی دیدهاند نیز قابل درک و استفاده باشد.
در پایان از زحمات استاد گرانقدرم در نگاشتن این کتاب ارزشمند سپاسگزاری میکنم و اگر جسارت کردم و مطلبی در این باره نوشتم، قصدم ادای دین به ایشان بوده که خود را همواره مدیون راهنماییها و محبتهایشان میدانم.
سخنم را با بیتی از حافظ به پایان میبرم:
ما بدان مقصد عالی نتوانیم رسید
هم مگر پیش نهد لطف شما گامی چند
منبع:
اختصاصی سایت موسیقی ما
تاریخ انتشار : یکشنبه 10 آذر 1392 - 08:24
دیدگاهها
من پرسشی داشتم؟ من 4 کتاب ویولن هنرستان روح الله خالقی رو نواخته و یاد گرفتم و تئوری موسیقی کمال پور تراب رو هم میدونم آیا مطالب این کتاب برام قابل درک هست؟
افزودن یک دیدگاه جدید