موسیقی ما - کتاب «تجزیه و تحلیل و شرح ردیف موسیقی ایران» نوشته فرهاد فخرالدینی، در حالی شامگاه 9 آبان‌ماه رونمایی شد که جمعی از نوازندگان ارکستر ملی به رهبری این هنرمند در تالار رودکی به روی صحنه رفتند.در ابتدای این مراسم محمد سریر، رئیس هیات مدیره خانه موسیقی با بیان این نکته که فرهاد فخرالدینی عضو شورای عالی خانه موسیقی است، گفت: انتشار این کتاب ارزشمند گامی موثر در شرح ردیف موسیقی ایران است. خوشبختانه در سه دهه اخیر بحث تئوریک موسیقی بسیار فعال شده است.

او ادامه داد: در حوزه تئوریک دو جنبه مهم وجود دارد، یکی جان مایه دستگاه‌ها است که چقدر اصالت دارند و روایت‌هایی که از آن وجود دارد، کدام یک اصیل است. از سوی دیگر ذات موسیقی ایران و ردیف موسیقی ایران در بداهه‌نوازی نهفته است. شان این گوشه‌ها در ظرفیت ردیف‌ها حائز اهمیت است.

این آهنگساز گفت: موسیقی ردیف دستگاهی حاصل خلاقیت مشترک هنرمندان است و متأثر از شرایط اجتماعی زمان‌های گوناگون در طول تاریخ پدید آمده است. از سوی دیگر روایت‌های ردیف‌نوازی باید با نگاهی تحلیلی مورد بررسی قرار گیرد. نباید تردید کنیم که تئوری موسیقی در سال‌های اخیر بسیار مورد بررسی قرار گرفته است. برای نسل جوان این تحلیل‌ها بسیار اثر گذارند.

وی در بخش دیگری از سخنانش افزود: این اثر حاصل عمر و نزدیک به شش دهه تلاش در حوزه موسیقی ردیف دستگاهی است و تحلیل آن کار بسیار دشواری است. آقای فخرالدینی کتاب دیگری نیز نوشته که بخش مهمی از تاریخ موسیقی ایران را در خود داشت. این کتاب نزدیک به 500 صفحه و مشتمل بر تاریخچه ردیف، دستگاه و همچنین تحلیل تمام گوشه‌های موسیقی ایران است.

سریر گفت: به یاد دارم در دورانی که اثر موسی معروفی نیز منتشر شد، هنوز بحث‌هایی درباره آن وجود داشت و به همین سبب غالبا هنرمندان بدین بخش از موسیقی نمی‌پردازند.

سریر در پایان سخنانش گفت: این کار با حمایت موزه موسیقی و تلاش‌های آقای مرادخانی منتشر شده است. کمتر اثری در سال‌های اخیر از سوی ناشران انجام می‌شود و بعید می‌دانم در آینده جوان‌ها هم به دنبال چنین کاری بروند.

در ادامه رامسری، مدیر انتشارات «معین» پشت تریبون آمد و از تمامی هنرمندان و کسانی که در انتشار این کتاب همکاری کرده‌اند، تشکر کرد.

پس از این عباس سجادی (مجری) از داریوش طلایی، نوازنده تار و استاد دانشگاه خواست تا به روی صحنه بیاید.

داریوش طلایی در ابتدای سخنانش گفت: هر زمان که شرایط طوری بوده است که موسیقی نمی‌توانست نشر داشته باشد، این هنر به صورت غیر ظاهری رشد می‌کرد. در دوره ناصرالدین شاه به دلیل اینکه اهل ذوق بود و همچنین ارتباطی که با مغرب زمین داشت موسیقی شکوفا می‌شود. در این دوره در دربار موسیقی جدی نیز باب می‌شود؛ بنابراین در این دوره که موسیقی به تعالیم اشرافی اضافه می‌شود.

وی افزود: در این دوره اساتید به جمع‌آوری موسیقی پراکنده می‌پردازند و موسیقی که به اصطلاح در سینه اشخاص بود را به صورت رپرتواری منسجم در می‌آورند و تدریس می‌کنند و این همان چیزی است که به آن ردیف می‌گوییم.

طلایی در توضیح کتاب فخرالدینی گفت: آنچه در این کتاب مطرح شده فراتر از ردیف است. آقای فخرالدینی در این کتاب کاری جامع انجام داده است. این کتاب در 4 بخش تنظیم شده و آنچه تئوری نوین ایران که بنیان آن کلنل وزیری بوده است، در بخش نخست آمده است. بخش دوم مشتمل بر تاریخچه ردیف است که به رسالات کهن پرداخته است. نکته جالب در این کتاب آن است که تنها یک تئوری موسیقی نیست و حاشیه‌ها و نکات در آن است که به رسالات کهن پرداخته است.

این استاد دانشگاه در بخش دیگری از سخنانش گفت: قسمت چهارم مفصل‌ترین بخش کتاب است که گوشه‌ها و دستگاه‌ها را تحلیل می‌کند و نه تنها فرم گوشه را تحلیل می‌کند، کارهایی را که می‌توان با آن‌ها انجام داد نیز بیان شده است.

طلایی در این بخش از برنامه توضیحات مفصلی درباره کتاب «تجزیه و تحلیل و شرح ردیف موسیقی ایران» ذکر کرد و در ادامه مراسم علی اکبر قربانی از شاگردان فرهاد فخرالدینی پشت تریبون آمد و درباره روند همکاری برای کتاب گفت: از همان ابتدا مشخص بود تا چه حد نکته بینانه به موضوعات پرداخته شده است به بسیاری از مباحثی که میان اساتید ممکن است مورد عدم تفاهم باشد در این کتاب پرداخته شده و می‌تواند به عنوان مرجعی برای هنرجویان موسیقی ایران و هنرمندان به حساب به یاد.

وی در انتهای کلامش از فرهاد فخرالدینی تشکر کرد که به وی اعتماد کرده است.

پس از این سخنان علی هاشمی، از دوستان فخرالدینی به روی صحنه آمد و در قسمتی از صحبت‌های خود گفت: بهترین عامل تشخیص موسیقی ایرانی دل است. اعتقاد دارم حسن انتخاب شعر، تلفیق صدا و موضوعیت شعر جزو بداهه خوانی، بداهه نوازی و است و بسیار حایز اهمیت است. درک مفهوم اصلی شعر هم بسیار دشوار و مهم است.

در ادامه مراسم کامبیز روشن روان (آهنگساز) روی صحنه آمد و گفت: خوشحالم که این کتاب امروز منتشر شده است. این کتاب یک کتاب مرجع موسیقی است و می‌توان در مقطع دکتر آن را تدریس کرد.

وی افزود: امیدواریم روزی این کتاب به همه مراکز علمی دنیا برود زیرا شناخت زیادی درباره موسیقی ما در دنیا نیست با خواندن این کتاب می‌توان به دانشی جامع در زمینه ردیف نوازی رسید.

روشن روان گفت: به ویژه در بخش موسیقی قدیم ایران موضوعاتی نهفته است که نه تنها ویژگی‌های جدید بلکه ارتباطات ردیف‌های مختلف با یکدیگر در آثار گنجانده شده و خواننده از لحظه لحظه آن سرشار از عشق و امید می‌شود.

پس از این سخنان شهرام توکلی از شاگردان فخرالدینی به روی صحنه آمد گفت: من به نمایندگی از 60 نفر به اینجا آمده‌ام. صدای ارکستر ملی و نفس ارکستر ملی ایران به خاطر وجود استاد فخرالدینی بود و پس از 1388 که وی کناره‌گیری کرد، فهمیدیم کسی که بر سکوی رهبری ارکستر ملی قرار می‌گیرد باید شناخت کامل موسیقی ملی ایران داشته باشد.

در ادامه مراسم شهرام ناظری، خواننده پیشکسوت موسیقی ایران به روی سن آمد و ضمن اشاره به اتفاقی فرخنده که برای موسیقی ایران افتاده گفت: انتشار این کتاب توسط استاد فخرالدینی برای موسیقی ایران فرخنده است و همه باید از او بیاموزند.

وی افزود: موسیقی طی سال‌های گذشته آنگونه که باید خود را نشان نداده است. از سوی دیگر مسئولان فرهنگی نیز کاری نکرده‌اند. کدام یک از مراکز درباره کتاب استاد طلایی کنگره و جلسه تشکیل دادند. باید برای امتداد این ماجرا باید مسئولان فکری کنند. مهم‌ترین موضوع تنبلی ارگان‌های مرتبط با موسیقی است و تصور می‌کنند این موضوع بدان‌ها مربوط نیست.

شوالیه آواز ایران در پایان سخنانش گفت: امیدوارم مراکز فرهنگی در برنامه‌ریزی‌های سالانه خود در طیف گسترده‌تری به مسائل مربوط به موسیقی بپردازند.

محمد موسوی، نوازنده پیشکسوت نی دیگر هنرمندی بود که در این مراسم سخن گفت.

وی در صحبت کوتاهش گفت: این دومین کتاب استاد فخرالدینی است و من امیدوارم سومین کتاب ایشان را هم ببینم. آفتاب از شرق بلند می‌شود در غرب خبری نیست. در نگین انگشتری که از شوش به دست آمده و به 6000 سال قبل می‌گردد، عکس چنگ و طبل و نوازندگانش وجود دارد و امیدوارم شاهد رهبری او باشم و در ارکستر وی بنوازم.

در ادامه مراسم فرهاد فخرالدینی، آهنگساز و مولف کتاب «تجزیه و تحلیل و شرح ردیف موسیقی ایران» روی صحنه حاضر شد و گفت: حس می‌کنم بیهوده کار نکرده‌ام. شاگردانم یادشان نرفته که شاگردم بودند آن‌ها امروز از اساتید موسیقی ایران‌اند و من به دوستی شان افتخار می‌کنم.

وی افزود: سالیان سال نوازنده بودم و بعد رهبری ارکستر را برعهده گرفتم استاد جواد لشکری شاهد بودند که در رادیو نوازنده به رهبری ارکستر رسیدم. در این ضمن آثار متعددی در زمینه آهنگسازی انجام دادم. زمانی هم رهبر ارکستر رادیو بودم و هم مدرسی پرکار بودم و آهنگ‌های زیادی می‌ساختم و شب‌ها تا صبح نمی‌خوابیدم تا اثری برای رادیو بسازم.

فخرالدینی گفت: با کناره‌گیری من چند حادثه اتفاق افتاد. یک انقلاب فرهنگی اتفاق افتاد و در هنرکده موسیقی ملی دیگر درس ندادم و به یکباره پیرامونم خالی بود نه از اداره ارکستر و نه هنرستان موسیقی ملی انجام شد. شروع به نوشتن شرح موسیقی ایران پرداختم همایون و اصفهان و شور و متعلقات آن را نوشتم. اما به سرعت کارگردان‌ها به سراغم آمدند و بهترین کار را موسیقی سریال دانستم و موسیقی سربداران را نوشتم. بلافاصله موسیقی ابن‌سینا که آن را امشب اجرا می‌کنم. در انتخاب قطعات هوشیاری زیادی اتفاق افتاد.

این آهنگساز اضافه کرد: موسیقی ما مدیون روح‌الله خالقی است. از 1338 در کتابخانه ملی کتاب‌های روح‌الله خالقی خواندم و غافل بودم که چه اثری بر من خواهد گذاشت و همزمان با آموزش تدریس را هم آغاز کردم از من خواستند تا طبق قوانین فارابی تنبور خراسان را به ردیف درآورم و فواصل آن شبیه تار و سه تار بود. به من پیشنهاد شد که موسیقی قدیم را ریشه‌یابی کنم.

عضو شورای عالی خانه موسیقی ایران در پایان گفت: ریتم و صدا را باید بشناسیم تا وارد مباحث اصلی موسیقی شویم من گنجینه‌هایی از ارموی و مراغه‌ای را کشف کردم و موفق به کشف آهنگی شدم که ششصد سال قدمت دارد و عبدالقادر مراغه‌ای آن را ساخته و قدیمی‌ترین قطعه مکتوب است همه این‌ها را به نت درآوردم. توجه به ریشه‌ها ما را استوارتر به جلو می‌برد و با اتکا به ریشه‌ها محکم‌تر خواهیم ایستاد.

فخرالدینی درباره اجرای این شب گفت: امشب قرار است چند قطعه از موسیقی فیلم ابن‌سینا و دو قطعه از ساخته‌های روح‌الله خالقی را به یاد این هنرمند اجرا کنیم.

پس از این سخنان علی مرادخانی، معاون هنری وزیر ارشاد و مدیر موزه موسیقی، به روی صحنه آمد و با اشاره به چگونگی روند پیشنهاد موزه موسیقی به فرهاد فخرالدینی برای انتشار این کتاب گفت: فقر مستندات در حوزه موسیقی احساس می‌شود.

وی افزود: می‌توان در این زمینه میزگرد و مستر کلاس‌هایی تشکیل داد. ما کسانی که سالیان سال زحمت کشیده‌اند، را مورد ارزش قرار نمی‌دهیم. باید بزرگان خود را با شایستگی مطرح کنیم. برعکس غرب که کوچک‌ترین کارها را به نحوی ارائه می‌دهند که همه را متوجه می‌کنند، ما در زمینه معرفی بزرگان قدری دریغ می‌کنیم.

مرادخانی گفت: امیدوارم در آینده اساتید با انگیزه و اشتیاق بیشتری کار خود را انجام دهند و مستندات موسیقی را به رشته تحریر درآورند.

وی در پایان بیان کرد: یکی از ویژگی‌های فخرالدینی این است که به قدری سخنانی را شیرین بیان می‌کند، که به سرعت فهمیده می‌شود و من برای ایشان آرزوی سلامتی و طول عمر دارم.

در ادامه مراسم جمعی از مسئولان، اعضای هیئت مدیره خانه موسیقی و هنرمندان به روی صحنه آمدند و از کتاب «تجزیه و تحلیل و شرح ردیف موسیقی ایران» رونمایی کردند.

بخش بعدی مراسم رونمایی کتاب، اجرای جمعی از نوازندگان ارکستر ملی به رهبری فرهاد فخرالدینی بود.

ارکستر در ابتدا یک قطعه از موسیقی فیلم «ابن سینا» ساخته فخرالدینی را اجرا کرد و در ادامه قطعه «حالا چرا» به آهنگسازی روح الله خالقی و شعر محمدحسین شهریار با صدای سالار عقیلی به اجرا در آمد.

پایان‌بخش برنامه هم اجرای قطعه «ای ایران» ساخته روح الله خالقی و شعر حسین گل گلاب بود که حضار به احترام این قطعه ایستاده آن را همراهی کردند.