موسيقي ما- نخستین همایش و نمایشگاه سازندگان ساز و سازهای ابداعی روز گذشته با حضور اهالی موسیقی در خانه هنرمندان برگزار شد.

در مراسم افتتاحیه این همایش که به همت خانه موسیقی ایران و با حضور اعضای هیئت مدیره آن در سالن بتهون خانه هنرمندان برگزار شد ابتدا دکترمحمد سریر ضمن ابراز خشنودی از برگزاری این نمایشگاه گفت: این اولین باری است که به مسئله سازسازی و ابداع و نو آوری در آن توجهی علمی می شود و ما امیدواریم خروجی آن آغازی برای شکل گرفتن نگاهی تازه به این مقوله باشد.
مدیرعامل خانه موسیقی در ادامه افزود: همواره فعالیت هایی برای ارتقاء سطح سازهای ایرانی وجود داشته و موضوع تکامل سازها از 60 سال قبل در دو حوزه مختف هم از نظر اجناس به کار رفته در ساخت ساز و هم لزوم تولید سازهایی که فرکانس صدایی جدیدی ایجاد می کنند روند حرکتی خاصی را پیموده است.
وی همچنین تصریح کرد: اگر از ظرفیت های موجود برای نو آوری و خلاقیت در ساخت و معرفی سازهایی کامل تر استفاده نکنیم رو به تکرار خواهیم رفت و این باعث یکنواخت شدن موسیقی ایرانی و ملال آور شدن آن می شود.

آغاز تحول در ساز سازی
در ادامه این برنامه دکترامیر حسین پورجوادی محقق موسیقی درباره تحول ساز سازی ایران در دوره قاجار به سخنرانی پرداخت.
جوادی با اشاره به اسناد و مدارکی که از دوره قاجار به جای مانده و همچنین آثاری که در موزه های چهار کشور آمریکا، انگلستان، فرانسه و اتریش وجود دارد گفت: ابداع سازهای جدید طبق مدارکی که به دست آمده از پایان دوره صفویه و با تحول در سیستم سازسازی اتفاق افتاده است. در گذشته سازها را به دوبخش تقسیم می کردند؛ یکی سازهای کامل بودند که توانایی اجرای تمام مقام ها و شعبه های آنها را به نوازنده می داد و دسته دوم سازهای ناقص بودند که چنین امکاناتی نداشتند.
وی در ادامه افزود: در چنین دورانی یکسری سازهای جدید با نام های «مجلس آرا»، « رموز» و «طرب انگیز» به وجود آمدند که نمونه های واقعی آنها را در موزه های چهار کشور اشاره شده می توان دید. این سازها در سال 1870 به همراه 100 ساز دیگر از ایران خریداری شده و به این کشورها منتقل شده بود.
پورجوادی همچنین گفت: اولین تصاویر و عکس هایی که از این سازها به دست آمده مربوط به شیراز است؛ در دوره قاجاریه این مکتب موسیقی و ساز سازی از شیراز به تهران منتقل شد و در پایتخت جدید ایران تحول سازسازی ادامه پیدا کرد.

ساز حلقه مرکزی اتصال اهالی موسیقی است
نشست و میزگرد بررسی وضعیت تاریخ تحول ساز سازی در ایران از دیگر برنامه های روز اول نمایشگاه ساز سازی بود که با حضور حسین علیزاده، کیهان کلهر،رامین جزایری و جمال سماواتی برگزار شد.
سماواتی در شروع این بحث ضمن بیان اهمیت نگاه بنیادی به ساز سازی و سیر تحولی آن پرداخت و افزود: شاید مهمترین عاملی که موجب تغییر در شکل ساز و نوآوری در آن می شود موضوع نقص ساز برای بیان احساسات و تفکرات آهنگساز و نوازنده است؛ ساز با توجه به اینکه مرکزی ترین حلقه اتصال نوازنده، آهنگساز، خواننده و ساز ساز محسوب می شود در برخورد با روابط امروز زودتر از سایر چیزها در موسیقی رو به مدرن شدن آورد.
این نوازنده تار و سه تار همچنین در ادامه از این نگاه امروزی و مصرف گرایانه که موجب تولید انبوه و سری کاری ساز سازی به عنوان یک وسیله هنری می شود به گلایه پرداخت و آن را برای روند شکل گیری سازها در آینده مضر اعلام کرد.

ساز شعر مقدس ما ایرانی ها است
حسین علیزاده نیز با ابراز خوشحالی از شکل گیری نمایشگاه سازهای ابداعی، آن را نوعی حرکت رو به جلو برای جامعه موسیقی ایران ارز یابی کرد و افزود: دیدن این تعداد زیاد هنرمندان ساز ساز و افراد علاقه مند به ساز سازی من را متعجب کرده و امیدوارم این جریان تداوم داشته باشد.
این آهنگساز همچنین تصریح کرد: در طول تاریخ همواره تعصباتی در مورد حفظ شکل و ظاهر سازهای ایرانی وجود داشته و دارد و با نوآوری ها در این عرصه برخوردهای نامناسبی صورت گرفته است؛ به طور یقین موسیقی نیاز به دلسوزی و مراقبت دارد اما قطعا نیاز به پاسبان ندارد و ما باید به این موضوع توجه داشته باشیم.
علیزاده در ادامه تصریح کرد: موسیقی ایرانی به فیزیک ساز مربوط نمی شود بلکه منشاء آن ذهنیت هنرمند ایرانی است؛ اینکه بر اساس اتفاقاتی که در غرب می افتد ما نیز بخواهیم شکل جدیدتری از سازها را بسازیم بدون اینکه نیاز آن را درک کرده باشیم هیچ تحولی در موسیقی ما محسوب نمی شود.
وی با اشاره به نبود جایگاه آکادمیک برای سازسازی تصریح کرد: در تمام کشورهای شرقی ساز از تقدس و جایگاه ویژه ای در فرهنگ ها برخوردار است و این موضوع برای ما ایرانی ها شکل خاص تری دارد که باید توجه ویژه تری به آن شود. ساز برای هنرمند ایرانی یک شعر مقدس است، و بسیاری از هنرمندان بدون وضو ساز نمی نوازند. به همین دلیل بایستی ما این اهمیت فرهنگی ساز را درک کرده و آن را به طور علمی تری وارد دروس دانشگاهی کنیم.

بروز یک اشتباه تاریخی
کیهان کلهر نیز به بحث تکامل سازها در طول تاریخ پرداخت و گفت: هر چیزی از سابقه تاریخی برخوردار است؛ اصولا من با کلماتی مانند ابداع یا اختراع ساز مشکل دارم چرا که این سازها به یکباره و بدون هیچ گونه ارتباطی با تاریخ و ریشه های تاریخی به وجود نمی آیند.
این نوازنده کمانچه همچنین تصریح کرد: در سیر تحولی ساز ابتدا مسئله نیاز وجود دارد. وقتی سازی که در اختیار آهنگساز و نوازنده قرار دارد جوابگوی نیازهای موجود نیست آن وقت ما شروع به تغییرات در آن می کنیم. متاسفانه ما دچار یک اشتباه تاریخی شده ایم و آن این است که وقتی غربی ها در سازهایشان تغییراتی ایجاد کردند ما نفهمیدیم که چرا این اتفاق افتاد و تنها کاری که انجام دادیم تکرار همان رفتارها در ایران بود.
رامین جزایری نیز که به عنوان ساز ساز در این میزگرد حضور داشت با تاکید برنقش سازسازان گفت: متاسفانه در دوره تاریخی اخیر سازندگان ساز با وجود نقش مهمی که در حرکت موسیقی داشته اند همواره مظلوم واقع شده اند و آنگونه که باید و شاید در جایگاه واقعی شان قرار نگرفته اند.
جزایری عامل اصلی این اتفاق را محصول سرعت گرفتن جامعه و انتقال نیافتن نحوه ارتباط نوازنده و آهنگساز با ساز ساز دانست که تجربیات این همکاری های سازنده به نسل اخیر منتقل نشده است.
امروز بعد از ظهر دومین و آخرین روز برگزاری همایش ونشست تخصصی سازندگان ساز با حضور دیگر میهمانان و کارشناسان سازو آواز در خانه هنرمندان برگزار می شود.