موسیقی ما - می‌گفت: «شعاع درد مرا ضرب در عذاب کنید / مگر مساحت رنج مرا حساب کنید» لابد برای همین بود که آن‌قدر زود پرکشید. اردیبهشت ماه عاشقان است و سالروز میلاد «قیصر امین‌پور» که یک روز سرود: «و قاف حرف آخر عشق است، آنجا که نام کوچک من آغاز می‌شود...»
 
او تنها 48 سال عمر کرد و با این وجود، نه‌تنها در ادبیات ایران، سهم بزرگی نصیب خود کرد، که موسیقی ایران نیز از اشعارش بهره‌ها برد.
 
«قیصر امین‌پور» موسیقی شعر را می‌شناخت و تناسب میان موسیقی و مضمون شعرهایش، تصاویری بدیع و بکر آفریده است. توازن موسیقی را می‌توان در آواها، هجاها، وزن و قافیه‌ی اشعار او مشاهده کرد. او گاه روی ملودی یک آهنگساز شعری نوشته و گاه خواننده یا آهنگسازی از بین اشعارش کاری را انتخاب کرده است. فعالیت او در این حوزه، روحی تازه به هوای ترانه‌ی ایران در دهه‌ی هفتاد دمید.
 
قیصر شاعری گزیده‌گو بود. مجموع اشعارش به هزار بیت هم نمی‌رسد و همین گزیده‌گویی را در کارنامه‌ هشت‌ساله ترانه‌سرایی او می‌بینیم. ترانه‌های قیصر با همین شمار اندک، اثرگذاری بسیار داشته‌اند.
 
بیشتر این ترانه‌ها را علیرضا افتخاری و محمد اصفهانی خوانده‌اند. اما هنرمندان بسیاری هم، خصوصاً پس از درگذشت قیصر، سراغ اشعار و غزل‌هایش رفته‌اند و به آهنگسازی و خواندن این آثار پرداخته‌اند و حتی آلبوم‌هایی با محوریت اشعار او تولید کرده‌اند.
 
شاید یکی از دلایل اقبال به آثار او این است که تناسب موضوع و موسیقی در کارهای او به حد کمال است؛ گویی او اوزان شعرهایش را انتخاب نمی‌کرد؛ بلکه شعر در ذهن او با وزن متناسب خود شکفته می‌شد و از همین رو است که منتقدان بر این عقیده‌اند که آن زمان که مضمون اشعار او اندوه‌بار است، وزن شعر آرام و ملایم و آنجا که هیجانات بر او غلبه پیدا می‌کرد، ضرباهنگ کلامش تند و پرشور می‌شد.
 
در این گزارش نگاهی کوتاه به برخی از اشعار او داریم که دست‌مایه‌ی کار آهنگ‌سازان شده است.
 
 

• علیرضا افتخاری، عباس خوشدل و قیصر امین‌پور

شاید یکی از مهم‌ترین آثاری که در آن از اشعار «قیصر» استفاده شده، آلبوم «نیلوفرانه» باشد. این آلبوم به آهنگسازی عباس خوشدل با تک‌نوازی جلال ذوالفنون و خوانندگی علیرضا افتخاری، یکی از موفق‌ترین آلبوم‌های موسیقی سنتی ایران است که تمامی اشعار آن از «قیصر امین‌پور» بود.
 
«نیلوفرانه 1» که به گفته‌ی خواننده و عوامل، در مورد حضرت ولی‌عصر (عجل‌الله تعالی فرجه الشریف) ساخته شده، هم‌چنان یکی از پرفروش‌ترین آلبوم‌های تاریخ موسیقی ایران است، به‌طوری که «عباس خوشدل» در گفت‌وگویی دراین باره بیان داشت: «تیراژ آن از مرز 15 میلیون نسخه گذشته و به قول مدیر تولید این آلبوم، از هر چهار جوان ایرانی، یک نفر این آلبوم را می‌شناسد.»‌
 
استفاده از این آلبوم در فیلم «لیلا»ی مهرجویی هم بر عمومی‌شدن آن افزود. «نیلوفرانه» در این سال‌ها چندین بار توسط ارکستر ملی اجرا شد که نخستین بار آن در سال 1395 بود. افتخاری بعدها در تلویزیون این آلبوم را بهترین اثر عمرش بیان کرد و گفت: «من در تنهایی خویش ترانه‌های آن را با خود زمزمه می‌کنم».
 
همچنین در  آلبوم «نیلوفرانه 2» که در سال 1378 تولید شد، آثاری چون «ای عاشقان»، «تشنه‌ی طوفان»، «از اوج آسمان‌ها»، «آه سحری» و «انتظار دل» از این شاعر استفاده شد.
 
شاید همین تجربه‌ی موفق بود که سبب شد «عباس خوشدل» بار دیگر در آلبوم «شبان عاشق» از اشعار او  چون «عطر گیسو»، «جام نگاه»، «دعای دل» و «شبان عاشق» بهره بگیرد و افتخاری بخواند: «وای از دل دیوانه‌ام، زین دشمن هم‌خانه‌ام / همسایه با بیگانه‌ام، ویران‌تر از ویرانه‌ام».
 
«علیرضا افتخاری» نیز در آلبوم «تنها تو می‌مانی» به آهنگسازی «امیر رحیمی آذر» و «علی خشتی‌نژاد»، از اشعار او چون «خسته‌ام از این کویر» و «تنها تو می‌مانی »بهره برد: «خسته ام از این کویر، این کویر کور و پیر / این هبوط بی دلیل، این سقوط ناگزیر».

• حسام‌الدین سراج و قیصر امین‌پور

«حسام‌الدین سراج» یکی از دوستان نزدیک «قیصر» بود. آن‌روز که خبر مرگ «قیصر» آمد، سراج درباره‌اش نوشت: «در آسمان ابری دلم خاطرات او مرور می‌شوند و آن شب‌های شور و شعر و درد و داغ و گلچین زمانه كه گل‌های باغ را یكی پس از دیگری چید و داغ فراق بر دل‌ها نشاند. «قیصر» رفت؛ اما خیل دل‌ها را با خود برد. او بردبار و خوش‌خلق بود و برای همه معاشرانش مظهر متانت و وقار... قیصر خوش لحن و مبدع زلال بود و اشعارش صفا و معصومیتی كودكی داشت. گرچه به لحاظ صنعت شعر قوی و استوار بود، از عهد آدم و از آغاز عالم عاشق بود و با آسمان هم‌راز. از كلامش بوی معرفت استشمام می‌شد. معرفتی كه به زبان امروز بیان می‌شد. راز و نیازش عاری از تكلف و تصنع و ریا بود. با دلش رو راست بود و آنچه را دلش نمی‌پذیرفت، نمی‌گفت تا آنجا كه صفای روح و زلالی باطن را فراتر از بازی واژه‌ها می‌دانست.»
 
این خواننده در آلبوم «وداع»، «نی‌نامه» را بر اساس اشعار او خواند: «خوشا از دل نم اشکی فشاندن / به آبی آتش دل را نشاندن / خوشا زان عشق‌بازان یاد کردن/ زبان را زخمه فریاد کردن». این خواننده چند قطعه موفق دیگر را هم با اشعار قیصر امین‌پور اجرا کرده که درباره‌اش می‌گوید: «شعرهای او و به‌خصوص نی‌نامه‌اش مضمون و بیان تاثیرگذاری داشته و چند لایه است‌. قیصر از آن دسته شاعرانی است که هنوز به‌خوبی او را نشناخته‌ایم و نسل‌های بعد پی به قوت شعر او می‌برند».
 
«حسام‌الدین سراج» در «گریه‌ بی‌بهانه» نیز که ضبط‌ش هم‌زمان با مرگ «قیصر» بود، از سه شعر او بهره برد که از جمله‌ی آن «لاله پرپر» است که فضایی از صلح و جنگ دارد. «سر زد ز دل دوباره غم کودکانه‌ای / آهسته می‌تراود از این غم ترانه‌ای» نیز دیگر اثر این آلبوم است که پیش از آن در کتاب «دستور زبان عشق» آمده بود.
 

• ناصر چشم‌آذر و قیصر امین‌پور

«بوی ماه مهر» شاید یکی از خاطره‌انگیزترین اشعار قیصر باشد که «ناصر چشم‌آذر» آن را آهنگ‌سازی کرد. آهنگ‌ساز اجرای این اثر را به تعدادی از کودکان سپرد. این‌که نخستین‌ بار قیصر ساخت چنین اثری را به مرحوم چشم‌آذر پیشنهاد کرده یا نه، معلوم نیست.
 

• علیرضا قربانی، مهیار علیزاده و قیصر امین‌پور

یکی از متاخرترین شعرهای «قیصر» که به زبان موسیقی در آمده، «من از عهد آدم تو را دوست دارم» است که مهیار علیزاده و علیرضا قربانی در آلبوم «دخت پری‌وار» از آن استفاده کردند: «من از عهد آدم تو را دوست دارم / از آغاز عالم تو را دوست دارم / چه شب‌ها من و آسمان تا دم صبح / سرودیم نم‌نم، تو را دوست دارم».
 

• ارکستر سمفونیک تهران و قیصر امین‌پور

ارکستر سمفونیک تهران در سال 89 به مناسبت بیستمین سالگرد ارتحال امام خمینی (ره) کنسرت «فریاد هجران» را به رهبری «منوچهر صهبایی» با همراهی گروه کر دفتر موسیقی ارشاد و خوانندگی «عبدالحسین مختاباد» روی صحنه برد. در این کنسرت «هبوط» براساس شعری از قیصر امین‌پور اجرا شد.
 

• سینا سرلک و قیصر امین‌پور

«سینا سرلک» در آلبوم «راز پرواز» 6 شعر از آثار قیصر را برای اجرا برگزید.
 

• آهنگ محلی بختیاری و قیصر امین‌پور

آهنگ محلی بختیاری «سوز قصیلی» از قیصر امین‌پور، به آهنگسازی «امید نیلدار» و خوانندگی «مجتبی الیاسی» است. قیصر در آن سروده: «قافله بار کُنه دلم و بارس / چی باری سر دلم گرت غوارس / قافله بار کُنه ز شاه خراسو / دلم چی چاله تشی مَنده و جاسو (کاروانیان بار بستند و از شاه خراسان حرکت کردند. دلم چون آتش جای کاروان زخمی‌ست بر پهنه‌ی دشت)».
 

• بامداد فلاحتی و قیصر امین‌پور

آلبوم «آبروی آب» با آهنگسازی «شاهین شهبازی» و صدای «بامداد فلاحتی» نیز بر اساس اشعار او ساخته شده است. در این آلبوم عناوین همه‌ی آهنگ‌ها از جمله «نشانی»، «آبروی آب»، «غزل شرقی»، «عاشقی را رعایت کنیم»، «معنی جمال»، «دستور زبان عشق»، «اگر دل دلیل است» و «عهد آدم» برگرفته از اشعار و غرل‌های قیصر امین‌پور است و از جمله‌ی آن می‌توان به این شعر اشاره کرد: «ما را به حال خود بگذارید و بگذرید / از خیل رفتگان بشمارید و بگذرید / اکنون که پا به روی دل ما گذاشتید / پس دست بر دلم مگذارید و بگذرید».
 

• محمد معتمدی و قیصر امین پور

تک‌آهنگ «لبخند صبح» با صدای «محمد معتمدی» و آهنگ‌سازی «هادی آرزم» که در آلبوم «آبروی آب» و با صدای «بامداد فلاحتی» نیز خوانده شده از دیگر اجراهای اشعار امین‌پور است که به صورت تصنیف ارکسترال در دستگاه ماهور ساخته شده است.

• موسیقی پاپ و قیصر امین‌پور

این تنها اهالی موسیقی سنتی نیستند که از اشعار او بهره برده‌اند. ترانه آهنگ «سربلند» از آلبوم «دوستت دارم» با صدای زنده‌نام «ناصر عبداللهی» با مطلع «سراپا اگر زرد و پژمرده‌ایم / ولی دل به پاییز نسپرده‌ایم» از اشعار قیصر است.
 
«محمد اصفهانی» نیز در آلبوم‌های «حسرت»، «فاصله»، «نون و دلقک»، «تنها ماندم»، «برکت» و «گلچین» در زمان حیات قیصر به اجرای ترانه‌های او پرداخت.
 
آهنگ «فرصت بدرود» به آهنگسازی فریدون شهبازیان که 1376 در آلبوم «گلچین» منتشر شد و آهنگ «به یادت» با آهنگسازی علیرضا کهن‌دیری (سال 1378) در آلبوم «فاصله» از همکاری‌های محمد اصفهانی با امین‌پور است. در آلبوم «نون و دلقک» که سال 1381 منتشر شد نیز قطعه‌ی «بوی بارون» به آهنگسازی همایون خرم، که پرفروش‌ترین آلبوم پاپ در ایران بود، ترانه‌ی قیصرامین‌پور است. از دیگر همکاری‌های محمد اصفهانی با امین‌پور می‌توان به آلبوم «تنها ماندم» که سال  1379 منتشر شد و آهنگ «فریاد» به آهنگسازی همایون خرم اشاره کرد. در آلبوم «حسرت» نیز آهنگ «آفتاب مهربانی» به آهنگسازی شهرام حسن‌زاده از دیگر اجراهای موفق این خواننده از شعر قیصر است. سال 1384 نیز قطعه‌ی «طلب» در آلبوم «برکت» به آهنگسازی خود محمد اصفهانی از دیگر اجراهای وی از شعر امین‌پور است.

«رضا یزدانی» نیز در آلبوم «خاطرات مبهم» با آهنگسازی کارن همایونفر از یکی از اشعار او بهره برد: «هزار خواهش و آیا / هزار پرسش و اما/ هزار چون و هزاران چرای بی‌زیرا»
 

• نوحه‌خوانی و قیصر امین‌پور

«حسین فخری» غزلی از قیصر امین‌پور را با نام «جزر و مد» به صورت نوحه اجرا کرده است.