موسیقی ما - آذرماه سالِ 96 بود که «سید محمد مجتبی حسینی» به عنوان معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انتخاب شد و حالا پس از یک سال و نیم از این اتفاق، می‌توان به بررسی عملکردِ‌ او در حوزه‌ی موسیقی پرداخت. در این بررسی، اگر نگاهی واقع‌گرایانه داشته باشیم و اگر نخواهیم به صورتی ایده‌آل فضا را ترسیم کنیم، متوجه خواهیم شد که معاونِ‌ جوانِ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی توانسته کارنامه‌ای قابلِ دفاع از خود ارایه دهد؛ لااقل این است که در زمانِ حضور او کنسرت‌های کمتری با مشکل برگزار می‌شوند و از سوی دیگر، در دفتر موسیقی تسهیلاتی برای هنرمندان فراهم شده و تلاش شده تا موانع اداری کم‌تر شود. حسینی دانش آموخته زبان و ادبیات فارسی و هنر است و از جمله سوابق او می توان به مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، نماینده تام الاختیار وزیر و دبیر شورای ارزیابی هنرمندان، شاعران و نویسندگان کشور، نماینده تام الاختیار وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در کمیسیون فنی و حقوقی شورای عالی میراث فرهنگی کشور و ... اشاره کرد. با او که جایگزینِ «علی مرادخانی» با آن همه تجربه در این مسند شده، درباره‌ی جشنواره‌ای که گذشت و هم‌چنین نگاهش به جریان‌های موسیقی گفت‌وگو کرده‌ایم:
 

• آقای حسینی در حوزه‌ی موسیقی همواره چالش‌های پیش‌رویتان گسترده‌تر است که با بخش‌هایی از آن آشنا هستید؛ از ممنوع‌الکاری تعدادی از اهالی موسیقی و محدودیت‌های مجوز و ... است؛ آیا این امیدواری می‌تواند وجود داشته باشد که روزی این موانع برطرف شود؟

در حوزه نظارت و صدور مجوز، رویکرد معاونت هنری مبتنی بر قانون و تعامل با هنرمندان و فعالان هنری است. البته ممکن است در این زمینه از نظر اجرایی با توجه به تعدد و کثرت برنامه ها و آثار مسایلی باشد معاونت امور هنری و دفتر موسیقی طبق قانون وظیفه بررسی و نظارت بر آثار هنری و موسیقی از منظر تخصصی را دارند و درباره صلاحیت های عمومی و فعالیت افراد، نهادهای ذی‌صلاح مندرج در قانون بررسی و اعلام نظر می‌کنند. معاونت امور هنری تلاش می‌کند تا حد ممکن در تعامل با نهادها و از سوی دیگر تعامل با هنرمندان و فعالان حوزه هنر امکان فعالیت برای تمام هنرمندان دارای تخصص به نحو مناسب فراهم شود و فعالیت هنرمندان دچار مشکل یا مانع نشود. معاونت امور هنری و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حامی هنرمندان و هنر است و سعی می کند در تعامل با هنرمندان و فعالان هنر، برنامه‌ها و رویدادهای هنری در فضایی به دور از التهاب انجام شود و امیدواریم در یک تعامل و همراهی مناسب هنرمندان و گروههای هنری فعالیت کنند.
 

• برای حمایت از بخش خصوصی و به‌خصوص آن بخش‌هایی که تنها دغدغه‌ی ارتقای هنر دارند، چه راهی را در پیش گرفته‌اید؟

بخش خصوصی در سال‌های اخیر در زمینه هنر فعال شده است و امروز گردش اقتصادی بخش خصوصی در  حوزه‌هایی مانند موسیقی، تئاتر و هنرهای تجسمی چند برابر اعتبارات دولتی در این حوزه‌هاست. به هر حال در بخش خصوصی کسب درآمد و بازگشت سرمایه اهمیت دارد و ممکن است این مورد در فعالیت‌ها بیشتر مورد توجه قرار گیرد. معاونت امور هنری نیز از فعالیت بخش خصوصی استقبال می‌کند، طبیعی است که با بودجه و اعتبار اندک، حمایت مالی نمی‌تواند چشمگیر باشد یا ممکن است در مواردی که در زمینه هنرهای بومی و حرفه‌ای معتبر فعالیت‌هایی انجمن شود، حمایت کند؛ اما بیشتر سعی می‌کند زمینه‌های فعالیت خصوصی از نظر قانونی، نظارتی و ... را تسهیل و تسریع کند، تا بخش خصوصی نیز براساس قوانین فعالیت کند. معاونت امور هنری نیز سعی می کند اعتبار اندک و داشته‌ها را در راستای حوزه‌هایی که بخش خصوصی کمتر به آن می پردازد و ضرورت دارد؛ هزینه کند. مثلاً در حوزه موسیقی، موسیقی ایرانی، نواحی، کلاسیک را مورد توجه قرار دهد.
 

• یکی از مهم‌ترین چالش‌های اهالی موسیقی بحث کپی‌رایت است که تلاش‌های خانه‌ی موسیقی نیز نتوانسته است تا کنون گرهی از این معضل بزرگ بگشاید؛ آیا اساسا نظری برای تدوین قانونی در این زمینه دارید؟

رعایت حقوق هنرمندان و پدیدآورندگان آثار هنری از مهم‌ترین مسایل هنری است که عدم رعایت آن چالش‌های فرهنگی و اقتصادی دارد. متأسفانه تاکنون با تلاش‌هایی که صورت گرفته است، پیوستن به قانون حق مؤلف هنوز عملی نشده است، اما این یک ضرورت است که ما هم برای آن تلاش می کنیم و سعی می‌کنیم در تعامل با نهادها و دستگاه‌های مرتبط موضوع را پیگیری کنیم. اما لازم است تا زمانی که امیدواریم پیوستن به کپی رایت محقق شود، از حقوق هنرمندان و از آثار هنری حمایت کنیم و تا جایی که امکان و اختیار و توان وجود دارد برای اینکه حقوق هنرمندان رعایت شود، بکوشیم. به عنوان مثال در حوزه هنرهای تجسمی مواردی از کپی و جعل آثار و ... گاهی مطرح می‌شود که دفتر هنرهای تجسمی مکلف شده است شیوه‌هایی برای جلوگیری یا کاهش این مسایل مطالعه و بررسی کند. در حوزه موسیقی و سایر حوزه ها نیز حقوق هنرمندان و آثار هنری یک ضرورت است و ما هم در تعامل با دفتر حقوقی وزارت موضوع را پیگیری می کنیم.
 

• حمایت شما از گروه‌های موسیقی خیابانی یکی از مهم‌ترین اقدامات شما در این مدت بود؛ اما این نگرانی وجود دارد که تصویب قانون به محدودیت‌های بیشتر برای این گروه‌ها منجر شود، در این خصوص چه می‌گویید؟

اجرای موسیقی در محیط های شهری سابقه طولانی دارد و مربوط به سال های اخیر هم نیست، این موضوع هم بخشی از زندگی اجتماعی و شهری است که اتفاقاً می‌تواند به شور و نشاط شهر و شهروندان هم کمک کند. آنچه اهمیت دارد اینکه این اجراها ممانعت و مزاحمتی برای شهروندان در رفت و آمد یا سایر حقوق آنان ایجاد نکند وگرنه این اجراها جزیی از زندگی شهری می‌تواند باشد چنانکه بوده و در واقع برخاسته از جامعه و شرایط آن است. تدوین قانون و آیین‌نامه برای موسیقی خیابانی نیز از سوی مجلس شورای اسلامی مطرح شده و قطعاً اگر قرار باشد برای این موسیقی آیین نامه ای تدوین شود، ابعاد متنوع آن با حساسیت‌های بایسته مورد توجه قرار گیرد.
 

• فکر می‌کنید تعامل با صدا و سیما می‌تواند به شکلی رخ دهد که حقوق مادی و معنوی هنرمندان عرصه‌ی موسیقی تا این اندازه مورد تعرض قرار نگیرد؟

یکی از حوزه هایی که لازم است صدا و سیما در عملکرد و فعالیت خود بازنگری کند، عرصه هنر و از جمله موسیقی است. صداوسیما توجه کافی به اطلاع رسانی و آگاهی بخشی در زمینه هنر ندارد و هنر جدی سهم قابل توجهی در صداوسیما ندارد. به ندرت برنامه‌ای در زمینه هنرهای تجسمی، تئاتر و موسیقی در صداوسیما می بینیم و درحوزه موسیقی نیز موسیقی ایرانی و نواحی جایگاهی ندارد. بنابراین ضرورت دارد رسانه ملی سیاست و رویکرد مشخص و فعالانه ای را برای پرداختن به آثار و هنر ایرانی که می توانند معرف هنر و موسیقی ما باشند، دنبال کند. اما از سوی دیگر صدا وسیما به عنوان رسانه ای ملی ضرورت دارد حقوق شهروندان و هنرمندان را رعایت کند. قطعاً این موضوع از سوی معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان حامی هنر و هنرمندان پیگیری می‌شود تا صدا و سیما نگاه جدی تری به هنر داشته باشد و حقوق هنرمندان نیز مراعات شود. صداوسیما همچنان رسانه‌ای فراگیر است و می‌تواند در حوزه هنر نیز در زمینه اطلاع رسانی و نقد حرفه‌ای فعالیت کند.
 

• شیوه‌نامه برگزاری جشنواره موسیقی سال گذشته تدوین شد و جشنواره‌ی موسیقی فجر نیز بر اساس آن برگزار شد؛ چقدر از این شیوه‌نامه و همچنین جشنواره‌ی موسیقی رضایت دارید؟

 جشنواره‌های فجر تاکنون ملاک اقدام و عمل منسجم نداشتند و برای اینکه این جشنواره‌ها به عنوان رویدادهای مهم هنری بر قواعدی مبتنی باشند و همچنین شفافیت بیشتری را در جشنواره ها شاهد باشیم، آیین‌نامه‌های جشنواره‌های فجر تدوین شد و البته در فرصتی هم از هنرمندان، کارشناسان و منتقدان درخواست شد، نقد و نظر خود را درباره‌ی پیش‌نویس آیین‌نامه بیان کنند. به عنوان مثال آیین‌نامه، مواردی را درباره جشنواره‌ها معین کرده است و مثلاً انتخاب دبیر، شورای جشنواره، نحوه برگزاری در آیین نامه پیش بینی شده است؛ البته چنین نیست که آیین‌نامه بدون هیچ ایرادی باشد و ممکن است در روند جشنواره‌ها و یا در آینده متأثر از شرایط و مقتضیات هنر مانند هر سند و قاعده‌ای به تغییر نیاز داشته باشد که این هم در آیین‌نامه پیش بینی شده است؛ اما به هر حال آیین نامه اساس و پایه‌ای است که میزان و  نقش سلایق فردی را متناسب می‌کند؛ بسته و محدود هم نیست که دبیر یا مسؤول جشنواره فاقد اختیار باشد. آیین‌نامه‌ها برای چهار جشنواره موسیقی، تئاتر، هنرهای تجسمی و مد و لباس فجر که در حوزه معاونت هنری است تدوین شده و سنجش و ارزیابی جشنواره‌ها با توجه به آیین نامه امکان بیشتری دارد. سی و چهارمین جشنواره موسیقی فجر براساس آیین‌نامه برنامه‌ریزی و برگزار شد. چنین اسنادی می‌توانند مبنا و مقدمه‌ای روشن برای گفت‌وگو باشند تا بدانیم چه چیزی را و چطور می توان تصحیح کرد و به سمت رشد آن حرکت کرد.
 

• شما از سی‌وچهارمین جشنواره‌ی موسیقی فجر که بر اساسِ شیوه‌ای جدید برگزار شد، رضایت داشتید؟

سی و چهارمین جشنواره موسیقی فجر مشخصه‌هایی داشت که قابل تأمل و توجه است. در هر جشنواره‌ای اهداف و رویکرد اهمیت دارد. جشنواره می‌تواند بستر گفت‌وگو و یا فرصت استعدادیابی باشد. در حوزه موسیقی جشنواره موسیقی جوان که رویداد معتبری است، براستعدادیابی متمرکز است و چگونگی برگزاری جشنواره نیز متناسب با همین رویکرد است. جشنواره موسیقی فجر می‌تواند بستر گفت و گو باشد، در این دوره، جشنواره تم آثار آهنگسازان ایران را محور قرار داد که براساس آن هنرمندان، کارشناسان و فعالان موسیقی به موضوع آهنگسازی و تولید و اجرای آثار آهنگسازان ایرانی پرداختند، داشته ها و ضرورت های آن را بررسی کردند و فرصتی شد برای توجه به آثار ایرانی، آثاری برآمده از بلندای ذهن و خلاقیت هنرمندانِ کشور. جشنواره موسیقی فجر در این دوره حضور گروه‌ها و هنرمندان جدی حوزه موسیقی را داشت هرچند ممکن است بعضی از گروهها چندان برای جامعه شناخته شده نباشند.
 

• فکر نمی‌کنید که میزان مشارکت بانوان اندک بود؟ به خصوص اینکه بخش بانوان حذف شد و اتفاقا این یکی از انتقاداتِ مهمی بود که به این رویداد وارد بود.

35 درصد هنرمندان حاضر در جشنواره بانوان بودند؛ تعدادی از تک‌نوازی ها نیز، تک‌نوازی خانم‌ها بود.
 

• و شهرستان‌ها؟

جشنواره این دوره در استان‌ها هم برگزار شد و در 15 استان گروه‌هایی از خود استان ها و گروه‌های ملی در استان‌ها برنامه اجرا کردند که مورد اقبال قابل توجه هم قرار گرفت. در تمام جشنواره‌ها نگاه به داشته‌های فرهنگی بومی، پژوهش و نقد مورد توجه قرار گرفت و در شرایطی که از نظر اقتصادی مسایلی وجود داشت ؛ اما جشنواره‌ها با حضور گروه‌ها و هنرمندانی از دیگر کشورها برگزار شد. البته نقد هم می توان به جشنواره روا داشت اما نقد زمانی سازنده و اثربخش است که واقعیات و محاذیر ملموس از نظر دور نماند.
 

• آقای حسینی شما برای حمایت از اصناف هنری (خانه‌ی موسیقی،‌ تئاتر و ... ) چه راه‌کارهایی را در دست دارید؟

تعامل با تشکل ها و انجمن‌های هنری در حوزه های مختلف در معاونت هنری همواره دنبال می‌شود و در یک سال گذشته نیز سعی شد ارتباط با هنرمندان و تشکل ها پیش برود. بر این باورم زمانی در مدیریت هنری می‌توان انتظار توفیق داشت که جوانب مختلف و طرف‌های فعال اعم از هنرمندان، تشکل های هنری و ... خود را جدای از جامعه از دولت، نهادهای عمومی و ... ندانند. طبیعی است در صورت توانمندی و قوت و هم‌گرایی نهادها از یک سو و امکان اقدام قانونی از سوی دیگر می‌شود همکاری و تعامل را تعمیق کرد. یکی از شاخصه‌های جامعه‌ی توسعه یافته حضور فعالانه و در عین حال مستقل و قانون‌مدارانه تشکل‌های غیردولتی است و ما هم در بخش دولتی امیدواریم تشکل‌های هنری فراگیرتر و فعال تر از پیش در جریان هنر مؤثر باشند. با این رویکرد، حتما روابط بین بخشی توسعه قابل توجهی را تجربه خواهد کرد