موسیقی ما - مدتی است كه اركستر سازهای ملی راه‌اندازی شده كه رهبری آن را «اسماعیل تهرانی» -آهنگساز و نوازنده‌ی سنتور و از شاگردان «توماس کریستیان داوید» در موسیقی غربی و نورعلی‌خان برومند در موسیقی ایرانی- برعهده دارد. اولین اجرای ارکستر سازهای ملی با صدای  «وحید تاج» شنبه ۲۷ تیر در تالار وحدت برگزار خواهد شد و این در حالی است كه «معتمدی» هم‌اكنون به عنوان خواننده در اركستر ملی نیز فعالیت دارد.

در این کنسرت که اولین اجرای ارکستر سازهای ملی است، قطعاتی از درویش‌خان، عارف قزوینی، مرتضی محجوبی، علینقی وزیری، روح‌الله خالقی، حسین دهلوی، اسماعیل تهرانی، بهزاد عبدی و حمید متبسم اجرا خواهد شد. به همین بهانه با «اسماعیل تهرانی» به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید:
 

• * آقای تهرانی! پیش از این ارکستر سازهای ملی -آقای پایور- و ارکستر سازهای مضرابی –آقای دهلوی- شکل گرفته بود که البته سال‌هاست از انحلال آنها می‌گذرد. آیا ارکستر سازهای ملی را می‌توان ادامه‌ی آن ارکسترها قلمداد کرد؟

دقیقاً. ارکستر سازهای ملی ادامه‌ی راه این ارکسترهاست که با تمام تأثیراتی که می‌توانستند بر موسیقی ایران بگذارند، اقبال کافی برای ادامه‌ی حیات نداشتند و مسائلی مانع از ادامه‌ی فعالیت آنها شد. البته وقتی می‌گوییم «ادامه‌ی آن ارکسترها» منظورمان تنها هدفی است که آن ارکسترها و حالا ارکستر سازهای ایرانی دارند.
 

• * حالا فکر می‌کنید این اقبال برای ارکستر سازهای ایرانی وجود داشته باشد؟

به هر حال ما هم‌اکنون با امیدواری بسیاری این ارکسترها را راه‌اندازی کرده‌ایم و نهایت تلاش‌مان را انجام خواهیم داد تا این ارکستر بتواند مانا باشد و تأثیرات مهمی بر موسیقی ایران بگذارد. البته جا دارد در این باره از زحمات مدیر هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و همچنین بنیاد رودکی و آقای «رهبری» تشکر کنم. به نظر می‌رسد این مجموعه، به حیات و فعالیت این ارکستر اصرار دارند و به همین خاطر می‌توان به آینده‌ی ارکستر و همچنین تأثیرات مثبت بر موسیقی ایران امیدوار بود.
 

• * اما انگار همه چیز خیلی سریع رخ داد.

در واقع زمانی که از من برای رهبری ارکستر دعوت کردند، از آنجا که ایده و هدف تشکیل ارکستر به نظرم درست می‌آمد، این مسأله را پذیرفتم. مسئولان اركستر اصرار داشتند تا هرچه سریع‌تر این اركستر شكل بگیرد. البته شاید خود من دلم می‌خواست تا این اتفاق با تأمل بیشتری انجام شود؛ اما به‌هرحال گاهی باید برخی اقدامات را به صورت ضربتی انجام دارد. برای ما در مرحله‌ی نخست، همین مهم بود تا نهال این ارکستر كاشته شود و مردم نیز از این مسأله آگاهی پیدا كنند. امیدوارم تا این اركستر بتواند برای مدتی طولانی به فعالیت‌هایش ادامه دهد و به اصطلاح «دولت مستعجل» نباشد؛ به خصوص اینكه امیدوارم بعد از آنكه اركستر فعالیت‌هایش را آغاز كرد، با تأمل و تعمق بیشتری كارها انجام شود، برای مثال من در نظر دارم تا برای جذب نوازنده‌های جوان و باانگیزه فراخوانی بدهم.
 

• * با این وجود اگر صحبت‌های آقای رهبری را در نظر بگیریم، اجرایی كه قرار است اركستر سازهای ملی انجام دهد را باید به صورت یك پروژه‌ی كوتاه‌مدت نگاه كرد.

راه‌اندازی این اركستر با این هدف انجام شد كه در صورت امكان فعالیت‌هایش تداوم داشته باشد. ما خودمان را برای برگزاری كنسرت آماده می‌كنیم تا به بهترین شكل قطعات را اجرا كنیم. بعد از آن نظرات هنرمندان و كارشناسان این حوزه را دریافت می‌كنیم و ارزیابی جامعی انجام می‌دهیم تا افق فعالیت‌های آینده‌ی ما مشخص شود. خود من این امیدواری را دارم كه بتوانم فعالیت‌های این اركستر را ادامه دهم. به ویژه آنكه ضرورت وجود چنین اركستری به شدت در موسیقی ما احساس می‌شده است. من اعتقاد دارم ماهیت موسیقایی ما به وسیله‌ی این اركستر می‌تواند معنا پیدا كند.‌ برای همین من و نوازندگان تمام تلاش خود را انجام می‌دهیم تا این اتفاق به بهترین شكل ممكن رخ دهد و «اركستر سازهای ایرانی» شناسنامه‌ی موسیقی ایران شود.
 

• * حالا اركستر موسیقی ملی به رهبری آقای «فخرالدینی» هم مشغول فعالیت است. گمان نمی‌كنید كه فعالیت اركستر سازهای ملی و اركستر ملی با یكدیگر تداخل داشته باشند؟

این دو اركستر در ذات خود با یكدیگر تفاوت دارند. اركستر موسیقی ملی، اركستراسیون و رپرتوار خاص خودش را دارد؛ اما در اركستر ما همان‌طور كه از نامش پیداست، تنها سازهای ملی حضور دارند. همچنین در بخشی از فعالیت‌هایمان تلاش خواهیم كرد تا قطعاتی را به اجرا درآوریم كه رنگ و بوی محلی داشته باشند. در واقع تلاش من این است كه با این اركستر، لهجه‌های مختلف موسیقی سرزمین‌مان را اجرا كنیم. به همین خاطر من اصلاً نگران این مسأله نیستم كه اركستر سازهای ملی و اركستر ملی با یكدیگر تداخلی پیدا كنند. اتفاقاً امیدوارم كه هر دوی این اركسترها با قدرت بسیار به فعالیت‌هایشان ادامه دهند.
 

• * اشاره كردید به اجرای موسیقی مناطق مختلف ایران. طبیعتاً از سازهای آن مناطق نیز بهره خواهید گرفت. درست است؟

بله، بنا به ضرورت رپرتواری كه می‌خواهیم اجرا كنیم، برای اجرای موسیقی از سازهای آن مناطق نیز بهره خواهیم گرفت. برای مثال برای اینكه قطعه لهجه‌ی محلی داشته باشد، از ساز آذری «گارمون» بهره خواهیم گرفت.
 

• * سازهای باستانی چطور؟

هنوز برنامه‌ای برای این ماجرا نداریم. به هر حال سازهای باستانی باید احیا شوند و نوازندگانی قابل برای نواختن آن باشد؛ اما در صورت تداوم فعالیت‌های این اركستر برنامه‌هایی از این دست نیز خواهیم شد.
 

• * سازهای ایرانی همواره مشكل كوك دارند و این چالش مهمی است كه ممكن است اركستر با آن مواجه باشد.

من نظری خلاف این دارم. این سازها، بارها و بارها روی صحنه رفته‌اند و برای مدت‌های طولانی روی صحنه مانده‌اند. ما تلاش خواهیم كرد تا هوای سالن متعادل باشد. اگرچه به هر حال ممكن است سازهایی مثل سنتور یا قانون به خاطر تعدد سیم‌هایشان، با مشكلاتی مواجه باشند؛ اما نوازندگان ما تلاش خواهند كرد تا با دقت بیشتری عمل كنند. سازهای پوستی هم همان‌طور كه گفتم با متعادل نگاه داشتن هوای سالن انجام خواهد شد.
 

• * آقای تهرانی! در این سال‌ها ما حضور كمتری از شما در عرصه‌ی موسیقی دیده‌ایم.

من 36-35 سال ایران نبودم؛ اما پیش از این در اركسترهای مختلفی فعالیت كرده‌ام؛ اگرچه بیشتر فعالیت‌های من به اركسترهای آموزشی مربوط می‌شود. در واقع بیشتر تلاش كرده‌ام تا خودم را در چهارچوب‌های آموزشی نگاه دارم.
 

• * حالا آمده‌اید كه بمانید؟

قطعاً.
 

• * در اركستر سازهای ملی، اولویتی برای ساز خاصی قائل هستید؟ آنطور كه مثلاً ویلن نقش مهم در اركستر سمفونیك دارد؟

نه، ‌هیچ سازی در اولویت نیست. تمام سازهای ملی ما اهمیت و پشتوانه‌ی بسیار زیادی دارند و درحال حاضر این اركستر شامل تمامی سازهای ایرانی است.
 

• * مشكلی كه در فعالیت‌های اركسترهای به این شكل دیده می‌شود، این است كه همواره آنها قطعات قدیمی را به اجرا در می‌آورند و این در حالی است كه هم‌اكنون بسیاری از آهنگسازان جوان در كشور مشغول فعالیت هستند.

خب مردم با قطعات قدیمی خاطره دارند و دل‌شان می‌خواهد آنها را گوش كنند. برای مثال، هر بار كه آقای شجریان در ایران یا خارج از كشور كنسرت می‌دهد، از ایشان خواسته می‌شود تا «مرغ سحر» را اجرا كند. ضمن آنكه این قطعات بخشی از تاریخ موسیقایی ما را تشكیل می‌دهند كه باید اجرا و شنیده شوند. هرچند من نیز با شما موافق هستم كه باید از قطعات آهنگسازان جوان نیز بهره برد و به آنها سفارش ساخت قطعاتی با این آنسامبل را داد.
 

• * مشكل صدای بم در سازهای ایرانی را چطور حل می‌كنید؟

شاید استفاده از سازهایی چون عود و بم‌تار و همچنین قیچك‌باس بتواند بخشی از این مشكل را برطرف كند.