موسیقی ما - مهدی آذرسینا نوازنده کمانچه و آهنگسازی است که در زمینه آموزش موسیقی فعالیت‌های بسیاری داشته است. او تا کنون آلبوم‌هایی چون چلیپا (تکنوازی کمانچه)، سخن تازه (با خوانندگی شهرام ناظزی)، آلبوم شور آفرین (کمانچه نوازی)، سیاوشانه با آواز علیرضا شاه محمدی (انتشارات سروش)  و سیاه مشق با آواز علیرضا شاه محمدی (موسسه مشکات و چهارگاه) را منتشر کرده است. اما این همه فعالیت‌های آذرسینا در زمینه موسیقی نیست. یکی از تخصص‌های او در عرصه موسیقی بحث آموزش موسیقی به کودکان است. آذرسینا سال‌های بسیاری در این زمینه فعالیت کرده و اگر قرار باشد برای رسیدن به شیوه‌های درستِ آموزش موسیقی از توصیه‌های کسی استفاده کنیم؛ بی شک آذرسینا در این زمینه بهترین است. این روزها خانواده‌های بسیاری می‌خواهند که فرزندانشان با موسیقی آشنایی لازم را داشته باشند، اما یافتن راه درست برای این کار یکی از دغدغه‌های خانواده‌هاست. شاید توصیه‌ها و صحبت‌های آذرسینا در رفع این دغدغه‌ها راه‌گشا باشد.
 

• * بسیاری از استعدادهای موسیقی در سنین کودکی هرز می‌روند و علت این امر ناآشنایی خانواده‌ها با استعدادیابی کودکانشان است. آیا برای استعدادیابی کودکان در زمینه موسیقی فاکتورهای ویژه‌ای وجود دارد؟

تجربه من این است که، حس کردن و فهمیدن ترکیب‌های متناسب و موزون از هر عاملی که باشد در فطرت انسان است. موسیقی حاصل ترکیب اصوات متناسب و موزون انتخاب شدۀ توسط موسیقی‌دان است و کودک در مقابل نوع درست و با ارزش موسیقی رفتار خاصی را از خود بروز می‌دهد که نشان دهندۀ میزان درک و فهم او از موسیقی‌ است. کودک صدای گریه خود را می‌شنود و آن را منظم و خوش آهنگ می‌کند. با شنیدن ساز یا آواز خوب و مناسب، آرام می‌گیرد، گوش می‌کند، و به خواب می‌رود. با تشخیص نظم در زمان صوت که عامل ایجاد کنندۀ ریتم در موسیقی‌است تمام وجود خود را حرکت می‌دهد.
 

• * برخی از خانواده‌ها علاقه‌مندند که کودکانشان با موسیقی آشنا شوند و یا این که در این زمینه فعالیت کنند. اما در این میان ابهام‌های بسیاری در سر راهشان قرار دارد. برای مثال مِتُدی در آموزش موسیقی به نام «اُرف» وجود دارد. درباره این متُد برایمان توضیح دهید. آیا آموزش براساس این متُد را برای کودکان توصیه می‌کنید؟

کارل ارف آلمانی موسیقی‌دان و متخصص کاربرد موسیقی در تعلیم و تربیت، متد خود را بر اساس شناخت توانائی‌های کودکان و تمام عوالم کودکی و نیازهای آینده کودک پایه ریزی کرد. ارف موسیقی را برای تمام کودکان با هر استعدادی در نظر گرفت و موسیقی و بهره بردن از موسیقی را برای ساخته شدن شخصیت تمام کودکان در ادامۀ زندگیشان تجویز کرد. اصول متد ارف مورد قبول مربیان تعلیم و تربیت و موسیقی‌دان‌ها قرار گرفت و در تمام دنیا مهم‌ترین مسیر آموزش موسیقی برای کودکان شد. بنابراین متد ارف بسیار تاثیر گذار و با ارزش است، به شرطی که از طریق درست و به دست مربیان متخصص به کار گرفته شود. مهم‌ترین مسئله این است که صورت آلمانی متد ارف خشک و دست نخورده برای کودک ایرانی توصیه و اجرا نشود. با شناخت کامل این متد و نظریات ارف باید مسیر درستی را برای آموزش موسیقی به کودک ایرانی در نظر گرفت. در حال حاضر این نام وسیله‌ای است برای جذب پدر و مادرهایی که مشتاقند تا فرزندانشان موسیقی را هم مثل زبان انگلیسی و شنا و کاراته جزو برنامه‌های آموزشیشان قرار دهند. در دانشکده‌های موسیقی کسی به فکر تربیت مربی متخصص نیست. کلاس‌ها و آموزش‌ها برای استفاده از اهداف درست موسیقی شکل نمی‌گیرد و خود نمایی‌ها و تقلید و نمایش و ثبت خاطرات بیشتر مطرح است تا در نظر داشتن کاربرد غیر قابل انکار موسیقی برای پرورش جسم و جان و ذوق و احساس کودکانی که مردم اجتماع ما خواهند بود.
 

• * آغاز آموزش موسیقی برای کودکان در چه سنی مناسب است؟ میان دختران و پسران در این زمینه تفاوتی هست؟

در این زمینه میان دختران و پسران تفاوتی نیست. درک رموز موسیقی از پیش از تولد برای موجود انسانی آغاز می‌شود. ولی در دستکاری ان و آموزش آن کار بسیار مشکل است. کشف و تجربه رمز و رازهای موسیقی وکنجکاوی در اتفاقی که در بهم پیوستن اصوات پیش می‌آید برای دوران کودکی بسیار مهم است و نباید از طرف پدر و مادر و یا افراد نا‌آگاه ناشیانه جهت داده شود و خشکیده شود. مربی و مدرس موسیقی برای کودکان زیر شش هفت ساله، باید موسیقیدانی ورزیده و آگاه به اصول تعلیم و تربیت باشد و چون این امکان وجود ندارد لا اقل باید تا شش هفت سالگی کودکان صبر کرد و آنگاه اگر محیط مناسبی را بشود پیدا کرد اقدام شود.
 

• * انتخاب استاد برای کودک باید به چه طریقی انجام شود؟

باید از طریق موسیقیدانی موجه راهنمائی‌های لازم را گرفت. و به هیچ عنوان این تصمیم مهم را بدون تحقیق و شناخت کافی صورت نداد.
 

• * انتخاب ساز و نوع موسیقی (موسیقی ایرانی و موسیقی کلاسیک غرب و یا پاپ و...) برای کودکان چگونه انجام شود؟

بهتر است ابتدا کودکان در‌‌ همان کلاس‌های آموزش کلی موسیقی که ممکن است با همین نام کلاس ارف تشکیل شده باشد، شروع کنند. این کلاس‌ها در اصل برای آمادگی و تشخیص و تقویت زمینه موسیقی کودکان مورد استفاده است و بعد از این دوره است که می‌شود با در نظر گرفتن استعداد و گرایش کودکان، در مورد چگونگی ادامۀ آموزش موسیقی و انتخاب مسیر برای آن‌ها تصمیم گرفت. نوع درست موسیقی مطرح است موسیقی کلاسک غرب یا موسیقی کلاسیک ایرانی، می‌شود با آگاهی به تفاوت‌ها مسیر لازم را انتخاب کرد.

 

• * استیل و ویژگی‌های بدنی کودکان در انتخاب موسیقی و سازشان چقدر موثر است؟

مطمئنا یکی از فاکتورهای انتخاب ساز ویژگی جسمی کودکان است که مربی متخصص می‌تواند تشخیص مناسب را داشته باشد. بسیار موثر و مهم است..
 

• * کودکانی که به آموزش موسیقی ایرانی می‌پردازند پس از طی چه مراحلی می‌توانند به یادگیری ردیف بپردازند؟ اصلا یادگیری ردیف برای کودکان توصیه می‌شود؟

کار بسیار ظریفیست و داشتن توصیه خاصی در این زمینه برای کلیت کودکان مشکل است. جوانب بسیاری را باید در نظر گرفت: استعداد، نوع ساز، سن و سال، و...
بعضی وقت‌ها شیوه سنتی آموزش موسیقی ایرانی که اصطلاحا‌‌ همان آموزش سینه به سینه است برای کودکان هفت هشت ساله هم بسیار بجا و مفید می‌تواند باشد. با سازی مثل سنتور اصوات درست جمله‌های موسیقی ردیف را با چیده شدن درست زمان نت‌ها می‌شود بستر آموزش موسیقی برای کودک قرار داد. توصیه کلی بسیار سخت است. کار کاملا تخصصی است و با درنظر گرفتن تمام شرایط باید توصیه کرد و تصمیم گرفت.
 

• * کودکان در ابتدای یادگیری موسیقی آیا لازم است سازی اختصاصی برای خود داشته باشند یا خیر؟ اگر پاسخ مثبت است کدام ساز را برای آغاز یادگیری موسیقی در میان کودکان پیشنهاد می‌کنید؟ آیا سازهای ضربی (برای آشنایی با ریتم) توصیه می‌شود یا اینکه باید با سازی ملودیک آغاز کرد؟

در پاسخ سوال قبلی عرض کردم دراین مرحله نیز کار بسیار ظریف و تاثیرگذار است. من تاکیدی بر اینکه اول ساز ضربی در نظر گرفته شود ندارم استادی و شناخت و آگاهی معلم حرف اول است. باید در کلاس‌ها و در سخنرانی‌ها این مسئله تشریح شود و در این نوشته کوتاه امکان عمل نیست. معلمی که از نظر اهل فن تایید شده باشد تمام نیاز‌های آموزشی شاگردش را در نظر می‌گیرد و هیچ ضعفی از فن و فنون موسیقی را در شاگرد خود نادیده نمی‌گیرد و برای این منظور نوع ساز چندان تعیین کننده نیست.
 

• * آموزش تئوری موسیقی از چه سنی باید آغاز شود؟

اگر منظور از تئوری موسیقی یاد گرفتن نت و خط موسیقی باشد که در مراحل اولیه اصلا مهم نیست. مهم اینست که کودکان مفهوم موسیقی درست را درک کنند و با آن تجربه کنند. تمام ضوابط موسیقی در ساده‌ترین موسیقی‌ها وجود دارد و توسط معلم موجه موسیقی به رموز آن اشاره می‌شود و بعد هر زمان که لازم شد بدون کمترین مشکل فراگرفتن خط موسیقی و تمام قواعد تئوری موسیقی ممکن است و دیر نمی‌شود.
تاکید بر نت و خط حامل و کلید سل و این گونه ابزار‌ها و شیوه‌ها ارزشی ندارد و پیش کشیدن لفظ‌هایی مانند موسیقی علمی و از این قبیل از مقولۀ تحمیق است. موسیقی را باید شنید، در شوق شنیدن، تمرکز لازم به تمام ترکیب‌ها و نظم و نظام و حرکت‌های اصوات، اتفاق می‌افتد و بعد از این درک و دریافت، یاد گرفتن علائمی و روشی برای ثبت و تشریح آنکه‌‌ همان تئوری موسیقیت، کار مشکلی نباید باشد.
 

• * اگر کودک و یا نوجوانی بخواهد در زمینه آواز فعالیت کند، چه سنی برای این کار مناسب است؟ در این باره چه تفاوتی میان یادگیری آواز ایران و آواز کلاسیک و آواز پاپ وجود دارد؟

آواز به مفهوم استفاده از حنجره که از‌‌ همان آغاز زندگی در کار است و می‌شود مهارت‌های آن را افزایش داد. صوت انسانی زیبا‌ترین و توانا‌ترین ابزار برای بیان موسیقاییست که به شیوه‌های درستی می‌توان در سنین پایین کودکی آنرا تقویت کرد و آموزش داد و شنید اما اگر آواز خوانی در موسیقی دستگاهی ایران مورد نظر باشد، قدری باید تحمل داشته باشیم تا کودکان توان فهمیدن نکته‌هایی از شعر و سخن فارسی را احساس کرده باشند و در اینجا هم حکم کلی دادن درست نیست هر کودکی مشخصه‌های خاص خود را دارد و این هم به عهده موسیقی‌دان و معلم کار آزموده است که در چه زمانی و با چه شیوه‌ای عمل کند که تاثیر معکوس نشود. در آلبومی که من برای موسیقی کودک منتشر کرده‌ام دختر هشت ساله‌ای فواصل چهارگاه را در یکی از آهنگ‌ها بسیار دقیق خوانده است منظورم این است که کودکان ما با نظارت درست بالا‌تر از این هستند که در حد «یه توپ دارم قل قلیه» دور بزنند و....
 

• * آیا کودکانی که وارد یادگیری موسیقی می‌شوند، سرانجامشان باید به موزیسین شدن ختم شود یا اینکه‌‌ همان آشناییِ ابتدایی با موسیقی هم می‌تواند در جنبه‌های دیگر زندگیشان تاثیر مفیدی بگذارد؟

هدف از آموزش موسیقی پرورش موسیقی‌دان نیست. بهره بردن از موسیقی برای ساخته شدن تمام ذهن و رفتار انسان مفید است و تاثیر گذار. از این جهت لازم است که همه کودکان از جنبه‌های تربیتی و معرفتی و احساسی موسیقی بر خوردار و سیراب شوند. روزگاری می‌گفتند که بچه هارا باید به مدرسه فرستاد تا با سواد شوند و دیپلم بگیرند و بالا‌تر تا شغلی اداری و دولتی بتوانند دست و پا کنند و روزگار بگذرانند ولی درجوامع پیشرفته امروز به این صورت فکر نمی‌کنند و تحصیل علم مدرسه و دانشگاه را از اولین ضرورت‌ها برای هر نوعی از زندگی می‌دانند.

موسیقی هم چنین وضعیتی را پیدا می‌کند یاد گرفتن موسیقی لازمه زندگی مطبوع و سالم و مفید است و غرض فراهم کردن شغل و امرار معاش از طریق موسیقی نیست.‌‌ همان طوری که ورزش برای تامین سلامت جسم، و کسب دانش برای ساخته شدن ذهن ضرورت است موسیقی نیز در کنار سایر هنر‌ها برای پرورش ذوق و احساس و ارتقاء شعور انسانی لازم و مفید است.
 

• * سال‌های بسیاری است که موسیقی از موارد درسی وزارت آموزش و پرورش حذف شده است. این مسئله به طور حتم بر احساسات و ویژگی‌های رفتاری جامعه تاثیر گذاشته است. این اثر را برایمان تشریح کنید؟

یقینا لازم است ولی پیش از آن تربیت مربیان کار آزموده و آگاه به موسیقی و آشنا به جنبه‌های تربیتی آن مهم‌تر است. نبودن آموزش به مراتب بهتر از آموزش غلط و تحریف شده است.
 

• * می‌توان زنگ سرود و موسیقی در مدارس را به عنوان ساعتی تفریحی به حساب آورد؟ بازگشت دوباره زنگ موسیقی به مدارس تا چه حد الزام دارد؟

خیلی‌ها تلاش می‌کنند تا کل موسیقی را جزو ابزار تفریح و سرگرمی تبیین کنند، «مشکل حکایتیست که تقریر می‌کنند» موسیقی اهدافی فرا‌تر از این حرف‌ها دارد و نگاه درست بر زوایای آن حدیث مفصلیست که بماند