موسیقی ما - ماهور جاوید: در سالیان پیش هنر نواختن تنبک به شکل تکنوازی نگریسته نمیشده است. توضیح آنکه خوانندگان دو گونه بودند، یکی آوازخوانان که بر پایه ردیف موسیقی اصیل خوانندگی میکردند و دیگری تصنیف خوانها که تصنیف ها (ترکیب های ریتمیک موسیقی آوازی) را اجرا میکردند. در ضمن بودند افرادی که سرآمد هر دو (تصنیف و آواز) محسوب میشدند، مثال بارز آن استاد عبدالله دوامی است. همچنین بیشتر تصنیف خوانها ضربگیر (تنبکنواز) نیز به حساب می آمدند که هنوز آنگونه که باید به آنها اهمیت داده نمی شود.در گذشته تنبک نوازان با داشتن وضعیت اجتماعی نامطلوب عنوان موسیقی دانان سطح پایین را بر خود حمل میکردند. آنها مجبور بودند تا حقارت و اهانت و کم بهایی دیگران را به جان بخرند که متاسفانه هنوز به قوت خود باقی است:گرچه گهگاهی به تکنوازی آنها گوش فرا داده شده و میشود اما با چسباندن برچسب همراهی کننده به ایشان و از جمله شهروندان درجه دوم جهان موسیقی قلمداد میگردند. این بی اعتباری نسبت به تنبک نوازان – که در واقع کار آنها کم ارزش تر از خوانندگان و نوازندگان دیگر سازها نیست- بدبختانه از طریق بعضی هنرمندان موسیقی بیشتر دامن زده میشود؛ چه به عقیده آنان تنبک قادر نیست تا حالت های گوناگون روحی را بیان کند. مشکل اصلی را باید در انتزاعی بودن تنبک دانست.

تا اوایل این سده اساسا" تنبک به همراهی کننده ترکیبهای ریتمیک مانند تصنیف و رنگ بکار میرفت. با آمدن استادانی همچون درویش خان دیگر ترکیبهایی مانند پیش درآمد و چهارمضراب گسترش یافت.
گرچه این پیشرفتی در موسیقی ایرانی محسوب میشد، ولی به پیشرفت خود تنبک کمک شایانی ننمود. بنابراین لازم بود تا تنبک از زیر یوغ تصنیف خوانها آزاد شده و به دست نوازندگان حرفه ای تری سپرده شود تا به عنوان سازی تخصصی در نظر آید که به نظر اکثر پژوهشگران این مهم توسط روانشاد استاد حسین تهرانی (1291-1352) انجام گردید.

نواختن دور اصلی ریتم جهت پایه نگهداری موسیقی آوازی و سازی وظیفه اصلی تنبک نوازان بود. چیزی شبیه به مترونم! آنها همراهی کننده محسوب شده و بایستی در پایین مجلس می نشستند. حتی در این حالت در صورت اشتباه از طرف سایر اهل موسیقی مورد غضب آنها واقع میشدند، ولی تنبک نوازان نمیتوانستند به آسانی از آنان انتقاد کنند، زیرا ترس از دست دادن شغل خود را داشتند و فقط خود آنها بودند که می دانستند تا چه اندازه فداکاری و صبر لازم است تا کسی بتواند این همه دشواری را بر خود هموار سازد. درد دانستن این موضوع اجازه نداشتن برای بیان آن گاهی آنان را نا امید میکرد ولی خوشبختانه کینه این برخوردهای منفی باعث نشد تا از بهبودی بخشیدن به این ساز دست بردارند و تا اندازه ای هم موفق گشتند.

سام نوبخت یکی از نوازنده های تمبک معاصر است.این نوازنده جوان درباره یادگیری ساز این ساز اینگونه می گوید: متاسفانه در ساز من ؛تنبک؛معلمی که من بتوانم از آن بهره بگیرم نبود و این وضعیت مصادف شد با عزیمت ما به اصفهان و آشنایی من با جمشید محبی و شروع آمورش من با ایشون که 4ماه به طول انجامید.سپس آشنایی من با آقای محمد اسماعیلی که 2سال از او بهره بردم و از زحمات ایشون سپاسگذارم.اما آشنایی من با آقای بهمن رجبی(معلم راستین تنبک نوازی ایران) فصل جدیدی از آموزش های هنری و انسانی من رارقم زد که 80درصد موفقیت خودم در این عرصه را مدیون معلمم آقای رجبی میدانم که با هر نتی که به ما آموزش داد به ما گفت: بحث بر سر تغییر نظام تنبك نوازی است از طریق گفتار و كردار و نوشتار؛ نه توجیه یا تفسیر آن.نوبخت هم اکنون در تدارک یک تو بزرگ موسیقی محلی در بهمن ماه آمل،قائم شهر،ساری،گرگان،گنبد و اصفهان به صحنه می رود.با این هنرمند گفت و گویی کرده ایم که می خوانید:

• در ابتدا بفرمایید چطور شد به حوزه موسیقی کشیده شدید؟چرا به سمت تمبک نوازی رفتید؟

- بنده در خانواده ایی رشد یافتم که همواره موسیقی کلاسیک جزو لاینفک زندگی ما به شمار میرفت و هر زمانی که دست میداد چه در هنگام فعالیت های روزانه در منزل و چه زمان های فارغ البال بودن از کارهای روزمره،مشغول گوش سپردن به نواهای زیبای موسیقی دستگاهی ایران بودیم و همین استمرار در شنیدن این ملودی های کهن باعث درهم تنیدگی عاطفی من با این نوع موسیقی گردید و در بخش ساز تنبک متبلور شد؛زیرا من از کودکی علاقه وافر به ریتم و سازهای ریتمیک داشتم و بعد شنیدن قطعه تجسمیک موتزارت توسط آقای بهمن رجبی بر آن شدم که این ساز را به صورت جدی و آکادمیک پیگیری کنم.

• اساتید شما چه کسانی بودند و نزد آنها چه سازی را یاد گرفته اید؟اگر دوره های دیگر هم بوده است لطفا بفرمایید؟

-- در مورد شروع ساز باید خدمت شما عرض کنم که در شهر ما (قائمشهر) نوازندگان بسیار خوبی در طی 30سال اخیر پا به دنیای موسیقی گذاشتند مانند:جلال حیدری(تار)مهدی ابراهیمی(نی)بهمن شریفی(سنتور)جمال محمدی(کمانچه)و..... که هر کدام از این هنرمندان به سهم خودشان در ترویج موسیقی دستگاهی زحمات زیادی را متحمل شدند و نقش به سزایی در اشاعه فرهنگ شناخت موسیقی داشتند.متاسفانه در ساز من ؛تنبک؛معلمی که من بتوانم از آن بهره بگیرم نبود و این وضعیت مصادف شد با عزیمت ما به اصفهان و آشنایی من با جمشید محبی و شروع آمورش من با ایشون که 4ماه به طول انجامید.سپس آشنایی من با آقای محمد اسماعیلی که 2سال از او بهره بردم و از زحمات ایشون سپاسگذارم.اما آشنایی من با آقای بهمن رجبی(معلم راستین تنبک نوازی ایران) فصل جدیدی از آموزش های هنری و انسانی من رارقم زد که 80درصد موفقیت خودم در این عرصه را مدیون معلمم آقای رجبی میدانم که با هر نتی که به ما آموزش داد به ما گفت: بحث بر سر تغییر نظام تنبك نوازی است از طریق گفتار و كردار و نوشتار؛ نه توجیه یا تفسیر آن.

• سبک های مختلف تمبک نوازی را در سه دهه اخیر توضیح دهید؟

-در سه دهه اخیر سبک های زیادی برای تنبک نوازی به نمایش گذاشته شده است از جمله آقای رجبی-فرهنگفر-افقه که من به عنوان یه تنبک نواز اعتقاد دارم که هر یک از عزیزان ما زحمات فراوانی برای پیشبرد تنبک متحمل شده اند که فارغ از سلیقه شخصی باید عرض کنم بنا بر دلایل مستند و مستدل بهمن رجبی سبک را به مکتب تبدیل نمود و با تالیف کتاب نگرشی به تنبک و ریتم از زوایای مختلف و تدوین پربارترین کتاب آموزشی تنیک نوازی در مقاطع:ابتدایی –متوسطه-عالی-فوق عالی به همراه انتشار آثار پیشرو در این عرصه؛ درحال حاضر جامع ترین مکتب (به صورت نسبی) میباشد.سبک آقای فرهنگفر هم سبک شاخصی میباشد که اگر هر کجا ایشان تنبک نواخته باشد بدون توجه به خواندن نام تنبک نواز مشخص است که ایشون نوازندگی کردند.هنرمند خوب کشورمان آقای افقه هم امکانات جدیدی به تنبک نوازی از لحاظ انگشت گذاری اضافه نمودند و قطعات زیبایی با این انگشت گذاری ها پدید آورده اند که شایسته تقدیر می باشند .

• سرآمدان این سبک های چه کسانی بودند و ویژگی های مهم آنه چه بود؟

-در مکتب بهمن رجبی میتوان به دوستان خوبم آقایان:حمید قنبری-رضا خراشادی-غلامرضا صدرالدینی-پدرام خاورزمینی و احمد مستنبط اشاره کنم و در سبک آقای فرهنگفر :جمشید محبی-آرش فرهنگفر-کامبیز گنجه ایی داریوش زرگری و آقای افقه:کامران منتظری.

• وضیعت تمبک نوازی اخیر یا معاصر را چگونه ارزیابی می کنید ؟

-به لطف زحمات دوستان عزیز در حال حاضر به نظر من تنبک از تمام سازها رشد چشم گیرتری داشته است و نوازندگان خوب در این عرصه بسیار میباشند که ماهنوز آن ها را نمی شناسیم .در بعد ارکستر نوازی پیشرفت تنبک در این سال های اخیر بسیار زیاد بوده است و تقریبا تمام تنبک نوازها به این درجه از آگاهی رسیده اند ملودی نوازی در ارکستر را انجام دهند.در بعد نوازی به طور مثال سنتور و تنبک هنوز تا40درصد کار داریم تا به آن پختگی کامل برسیم و متاسفانه در بخش تک نوازی هنوز60 درصد یا بیشتر جای نعمل دارد زیرا هر تنبک نواری که صداهای عجیب و غریب ار تنبک استخراج نماید را نمی توانیم به عنوان تک نواز بپذیریم که بحث در این زمینه بسیار فنی خواهد شد.

• جایگاه ساز تمبک در گروه نوازی و ارکستر ها در دو دهه اخیر به صورت است؟

-تمبک در گروه تا به حال جزو لازمه های گروه بوده است و حکم رهبر ارکستر را دارد.البته اگر به دقت نگاه کنیم یک تنبک نواز باید برای قطعاتی که به او محول میشود ابتدا طراحی های ملودیک انجام دهد و با تمرین و ممارست و استفاده از ابزارهای موجود در انگشت گذاری هاش به یک اجرای سالم و عاری از اضافه گویی باشد اما در بعضی از ارکستر ها شنیذه یا دیده میشود که هنوز تنبک به آن مهم دست پیدا نگرده است.

• آیا به نظر شما این وضعیت برای این ساز مطلبوب است یا بیشتر جای کار دارد؟لطفا توضیح دهید؟

- این ساز در 30سال اخیر رشد بسیار زیادی داشته است و قطعا در سال های آینده عزیزانی خواهند آمد که این ساز را از جنبه های مختلف ارتقا دهند .بنده تحقیقاتی در رمینه اجرای دوئت با ساز هایی مانند:کاخن-درام-کوزه و طبلا انجام دادم که در صورت نتیجه گیری حتما در قالب یک اثر منتشر خواهم کرد.

• چگونه شد که مدیر گروههای برنامه های موسیقی شدین؟چه هدفی داشتید؟

-بنده وظیفه خودم دانستم که اگر یک نوازنده پا در عرصه تهیه کنندگی بکذارد برای عزیزانی که کار موسیقی حرفه ایی انجام میدهند خوش آیند باشد .چون یک نوازنده فقط به بعد مالی یک اجرا نگاه نمی کند و بخش فرهنگی آن براش بسیار مهم میباشد چون یک نوازنده حرفه ایی اگر پا به عرصه تهیه کنندکی بگذارد میداند که باید یک کار چه مولفه هایی برای اجرا داشته باشد و از فیلتر های زیادی آن را رد میکند تا مردمی که آن برنامه را میشنوند هم از آن لذت ببرند و هم یک موسیقیه صحیح و اوریجینال را در مقام مقایسه با موسیقی های دیگر انجام دهند.

• اقتصاد موسیقی را چگونه ارزیابی می کنید و به نظر شما کدام یک از ارکان این بخش هزینه زیادی دارد؟

-بنده به صراحت خدمت شما عرض میکنم که اقتصاد در موسیقی بسیار دستخوش حوادث احتمالی میباشد.به طور مثال وقتی در یک شهرستان با وجود اخذ تمام مجوز ها 1روز قبل از اجرا کنسرت را لغو میکنند تهیه کننده چطور میتواند در این فضا کار کند؟بلیط ها فروخته شده است؛پوستر ها چسبانده شده است؛مردم برنامه های خود را تنظیم کرده اند؛گروه با تمام هزینه ها به اجرا آمده است و با تمام این دشواری برنامه لغو میشود.خودتان حساب کنید که چه ضرری متوجه بدنه موسیقی ایران میشود.؟؟؟!!سالن ها قیمت های خود را افزایش داده اند و ما برای پیدا کردن سالن باید مبالغ زیادی پرداخت کنیم اما به علت وضعیت اقتصادی در شهرستان ها ما نمی توانیم بهای بلیط را افزایش دهیم.به طور مثال در همین کنسرت اخیر استاد لطفی در مازندران که من مدیر برنامه بودم هزینه های سرسام آور اقامت-دکور-سالن-صدابرداری-و البته لغو برنامه در نور و بابلسر باعث شد که هیچ در آمدی حاصل نشده و باعث تکدر خاطر ایشان شود.بنده از مسئولین محترم خواهش می کنم که اساسنامه واحدی برای این قضیه تدوین و مراحل اخذ مجوز را سهل الوصول تر نمایند.

• درباره فعالیت های آینده خود توضیح دهید؟

-در بهمن ماه بنده با گروهی به نام کایر که متشکل از نوازتدگان خبره در زمینه موسیقی فلک مناطق:لرستان-مازندران وخراسان همکاری میکنم که سرپرست این گروه دوست عزیزم جمال محمدی میباشد که ید طولای در بخش تهیه و تنظیم موسیقی مناطق دارد و این کنسرت در شهرهای:آمل-قائم شهر-ساری-گرگان.گنبد و اصفهان به روی صحنه میرود.