موسیقی ما - مروری بر سه کنسرت اخیر ارکستر سمفونیک تهران، نشان می دهد که اگر ارکستر رهبری کاربلد و فهمیده داشته باشد، می تواند حداقل انتظارات را برآورده کند. نشریه «خانه موسیقی» در آخرین شماره خود که به تازگی انتشار یافته، سه کنسرت ارکستر سمفونیک تهران را مورد بررسی قرار داده و در ادامه متن کامل آم درپی می آید.

«چه زیباست وقتی بیماری از بستر بیماری نیم خیز می شود و نشانه بهبودی را از خود بروز می دهد. خاصه اگر بیماری باشد که از درمانش قطع امید کرده باشی.

ارکستر سمفونیک تهران هم چنین وضعی دارد. پس از مدت ها در بستر بیماری بودن، حالا دارد نشانه هایی از خود بروز می دهد که می توان به آن امیدوار بود. دو کنسرت اخیر این تنها ارکستر دولتی و رسمی موجود کشور (به استثناء کنسرت در برج میلاد به رهبری مجید انتظامی)، یکی به رهبری نازنین آقا خانی در مرداد گذشته و دیگری به رهبری ماتیاس کروگر در مهرماه، موید این نکته است که ناخدایی کاربلد می خواهد این کشتی طوفان زده و مورد هجوم دزدانی چند واقع شده.

نازنین آقاخانی که رهبری آگاه، باسواد و آشنا به کار خود است؛ در شرایطی به ایران دعوت شد که جز موسیقی دوستان و فرهنگ شناسان کسی از حضور و زحمات وی شادمان نشد. با اینکه حضور وی می توانست برای ارکستر منشاء خیر و برکت باشد اما به یک شب برگزاری کنسرت بسنده شد و آقاخانی با سلام و صلوات راهی اتریش گردید. در نهایت هم ارکستر ماند و ارکستر دوستانی با کلوه باری حسرت از ادامه مسیری منطقی و سازنده. دردی که با کنسرت برج میلاد باز هم همان بیراهه گذشته را تایید کرد و آه از نهادها برآورد.

اما ارکستر باز هم نشان داد اگر رهبری کاربلد و فهمیده داشته باشد می تواند حداقل انتظارات را برآورده کند.

ماتیاس کروگر با تمام جوانی اش مانند آقاخانی اثبات کرد که ارکستر سمفونیک تهران توان ارائه اجرای درست و صدادهی خوب را دارد. بادی های برنجی که همیشه صدای آزار دهنده ای داشتند و بدون توجه به بالانس کلی قطعات هرآنچه مورد تمایلشان بود را اجرا می کردند، در این دو کنسرت مذکور با تسلط قابل توجهی به تولید صدای سازهای خود مبادرت می ورزیدند که البته نشان از سختگیری و حساسیت رهبران ارکستر داشت. زهی ها به نسبت گذشته نه چندان دور بسیار کوک تر بودند. انسجام ریتمیک قطعات حفظ شده بود. بالانس ها مشخص بودند و در کل ارکستر در حد بضاعت واقعی خویش به اثار پایبند بود.

در اجرای کروگر البته اتفاق بسیار عجیب و در عین حال جالبی افتاده بود و آن نیز بالانس بسیار خوب بخش های مختلف بود. به نحوی که همه صداها واضح و کامل به گوش می رسیدند. بدون اینکه بخشی صدای بخش دیگر را تحت الشعاع قرار دهد.

از دیگر، نکات مثبت این کنسرت، اجرای بسیار درخشان قطعه «روندو کاپریچیوزای» زنده یاد مرتضی حنانه بود. گرچه به لحاظ فنی اجرای این اثر بسیار سهل و ممتنع به نظر می رسد، اما بیان موزیکال اثر که مبتنی بر موسیقی ردیف دستگاهی ایران است، از سختی های پیش روی اجراهایی چنین است. چنانکه اجراها و ضبط های خارجی از این اثر، چنان که باید از عهده بیان سلیس این قطعه بر نیامده اند حتی با حضور رهبر ایرانی این ضبط ها باز هم طعم واقعی اثر به دهان مخاطب ایرانی مزه نمی کند.

اما در این اجرا با آنکه رهبر فردی بیگانه به موسیقی ایرانیست اما تسلط نوازندگان به موسیقی ایرانی، اجرایی به یاد ماندنی از این اثر رادر پی داشت. مسئله ای که در مورد اجرای آثار غیر ایرانی به صورت نکته ای منفی بروز می کند. مشکلی که همیشه ارکستر سمفونیک به آن مبتلا بوده و هست. مسئله ای که در هر دو اجرا نیز قابل مشاهده بود و بیشتر در اجرای «کروگر» بالاخص در اجرای سمفونی شماره 34 (Kv.338) موتزارت خودنمایی می کرد، عدم پایبندی به اصول سبک شناسانه هر دوره است. معضلی که ارکستر همواره به آن مبتلاست. سمفونی موتزارت به لحاظ اصول اجرا و سبک شناسی بسیار قابل توجه و مهم است. این سمفونی که در دوره میانی آثار موتزارت نوشته شده، به لحاظ اصول اجرای سبکی بیشتر متمایل به زیبایی شناسی کلاسیک میانی است تا کلاسیک متاخر مانند سمفونی های هافنر یا ژوپیتر و یا حتی رمانتیک آغازین مانند سمفونی ها آخر بتهوون یا شوبرت.

اما در اجرای ارکستر سمفونیک تهران نه تنها این اصول رعایت نشده بود، بلکه شیوه اجرا بسیار شبیه آثار رمانتیک میانی مانند سمفونی های آخر بتهوون یا سمفونی های چایکوفسکی بود. این وجه منفی علی الخصوص در رعایت دینامیک ها و آرتیکولاسیون ها رخ می نمایاند. به خاطر دارم زمانی نادر مشایخی بر این نکته اکید داشت که ارکستر سمفونیک تهران در اجرای آثار رمانتیک مانند چایکوفسکی یا بتهوون توانایی بهتری دارد تا آثار هایدن یا موتزارت. البته این که یک ارکستر رسمی توانایی اجرای آثار برخی دوره ها را ندارد قطع یقین یک ضعف عمده به حساب می آید که البته می تواند توسط رهبری که در این زمینه از توانایی لازم برخوردار است رفع گردد».