مهم‌ترین وظیفه واژه‌گزینى در حوزه موسیقى آموزش و فرهنگ‌سازى عموم در متون غیرتخصصى و یکدست کردن واژه‌گزینى در متون تخصصى است تا با کمک آن ضمن پاس‌داشت زبان فارسى، انعطاف‌پذیرى، امکانات ساخت و تعمیم واژه‌ها و جوشش ساختارى زبان فارسى در آن‌ها ارتقا یابد و درک مفهومى واژه‌ها تا حد امکان بدون واسطه می‌سر شود. چند ماه پیش و دوباره در اواخر سال ٩٣ در سالنامه ٩۴ شرق با نقل قول و ادعاى پیروز ارجمند، رئیس فعلى دفتر موسیقى در یادداشتى با عنوان دگردیسى رپ به گفتآواز برخوردم و ضمن صحبت با دیگر اعضاى گروه واژه‌گزینى در پاسخ به ادعاى مطرح شده، تصمیم به نوشتن این یادداشت گرفتم. در این یادداشت اشاره شده که در شهریور ماه پیروز ارجمند در روزنامه شرق با اشاره به وجود ترتیل‌خوانى، بحر طویل‌خوانى، رجزخوانى و شاهنامه‌خوانى و سابقه آن در فرهنگ ایران شباهت‌هایى بین آنان و موسیقى رپ مى‌بیند که تا اینجاى این ادعا مى‌تواند محترم باشد و این نظر مى‌تواند قابل‌تامل باشد و براى این رئیس دفتر موسیقى امکان توجه حداقل اهالى جوان رپ‌دوست و رپ‌خوان ما را به او جلب و دعاى خیر آنان را بدرقه راه این تمهیدگر مجرب کند و به این ترتیب دشمن‌ستیزى بى‌مورد در باب این ژانر موسیقى را برطرف و توجیه آن را با استناد به فرهنگ رجزخوانى ایران تضمین کند. این گفته اما در اینجا به پایان نمى‌رسد و با این ادعاى ارجمند پیش مى‌رود که حدود دو سال قبل در گروه واژه‌گزینى موسیقى به پیشنهاد ایشان واژه گفتآواز براى موسیقى رپ مصوب شده است.

به‌عنوان یکى از اعضاى این گروه واژه‌گزینى از دفتر هفتم (از سال ١٣٨٧) تا امروز و با ارجاع تمام علاقه‌مندان به سایت فرهنگستان ادب و زبان فارسى این ادعا را نادرست اعلام مى‌کنم و دلایل گروه و مبناى واژه‌گزینى شوراى فرهنگستان را گوشزد مى‌کنم:

١- واژه گفتآواز و گفتآهنگ براى دو شیوه اجرایى و تکنیک آهنگسازى در دو دوره مختلف موسیقى اروپایى انتخاب شده‌اند و هیچ‌کدام پیشنهاد شخصى ایشان نبوده و اصولا انتخاب واژه‌ها در گروه به شکل اتاق فکر و اجماع اتفاق مى‌افتد و در این مورد خاص به هیچ‌وجه متعلق به ایشان نیست.

گفتآواز واژه‌اى نوساخته براى recitative است که گونه‌اى آواز تک‌خوانى در نمایش موسیقایى و اپراست که در آن گفتار خواننده- بازیگر بیشتر جنبه موسیقایى پیدا می‌کند و معمولا میان دو قسمت نواخته شده ارکسترى یا سازى است.

گفتآهنگ واژه‌اى نو ساخته براى sprechgesang یا speech-song است که به‌نوعى آواز دکلمه‌وار است که بین گفتار و آواز قرار مى‌گیرد که در آثار شوئنبرگ، آهنگساز اتریشى به‌عنوان شیوه اجرا استفاده شده است.

بزرگ‌ترین مشکل واژه‌گزینى جا انداختن آن در فرهنگ و عادت نوشتارى و شفاهى مردم است. اگر قرار باشد فرهنگستان واژه‌اى را تصویب کند و دیگران واژه‌ها را به‌طور مستقل تحریف کنند و کاربرى آن را تغییر دهند، آن هم واژه‌هایى که در متون تخصصى ما باید کار کنند، چطور مى‌توان امید داشت که این واژه اصلى فرصت ارائه‌شدن و جا افتادن را پیدا کند.

رجز یا ترتیل چه اشکالى داشت؟ باید حتما این واژه‌ها زخمى مى‌شدند؟

٢- در شیوه واژه‌گزینى فرهنگستان اسم خاص مثل موسیقى راک یا کلاسیک و همین‌طور رپ نیازى به واژه‌گزینى ندارد، چراکه مختصات و مشخصه‌هاى درونى آن وابسته به نام و ریشه‌هاى برگرفته از آن نام خاص است.

پس رپ از دیدگاه فرهنگستان هیچ‌گاه به‌عنوان واژه در دستور کار قرار نگرفته و نمى‌گیرد و این ادعاى دیگر آقاى ارجمند نیز نادرست است.

جابه‌جا کردن و استفاده‌هاى دلبخواه واژه‌ها متاسفانه تا جایى جلو رفته که مثلا موسیقى سنتى ایران به‌عنوان موسیقى کلاسیک ایران نیز ذکر شده و با این کار واژه کلاسیک به جاى سنت و روند پیشرفت زبان فارسى معکوس رقم مى‌خورد. همین‌طور استفاده از موسیقى معاصر براى موسیقى جز یا راک چند فرهنگى یا موسیقى تجربى و....

در همین جا از تمامى اهالى قلم، مترجمان، روزنامه‌نگاران و... دعوت مى‌کنم قبل از استفاده از واژه‌هایى که به طور شفاهى در میان اهالى موسیقى به غلط باب شده، سرى به مصوبات فرهنگستان زبان و ادب بزنند.



--------------------------------------------------------------------------------------------
*عضو گروه واژه‌گزینى موسیقى فرهنگستان زبان و ادب فارسى