در واشکافی و تحلیل آثار ایرج مهمترین مسأله بررسی صدای کم نظیر اوست. به جرأت می توان گفت ایرج تمام مؤلفه ها و پارامترهای صدا را با کسب بالاترین بارم حائز است. شانزدهم اسفند ماه 1388 نگارنده مهمان تلفنی برنامه رادیویی نیستان (در شبکه رادیویی فرهنگ) بودم که با سالروز درگذشت شادروان استاد حسین قوامی (فاخته ای) مقارن گردید. در آن وقتِ محدود تلفنی نگارنده در حد بضاعت اطلاعاتی خویش تا حدی صدا و پارامترهای آن را تحلیل کرده و بیان آن توضیحات را هم در این نوشتار ضروری می داند.

« یکی از اصلی ترین مسائل آواز "صدا" است [از این جهت "یکی" !، چون مسائل مهم دیگری نیز در آواز دخیل اند از جمله شعرشناسی و آشنایی عمیق با ادبیات پارسی (چه به لحاظ شناخت بحور عروضی و چه آشنایی با صنایع ادبی – لفظی و معنوی –)، تطبیق و تلفیق صحیح و واضح شعر با موسیقی، «خلاقیت»!، سلیقه شناسی مخاطب و آشنایی با مبانی جامعه شناسی و همگامی با جامعه روز و بسیاری دیگر که در این مجمل نمی گنجد] اگر به چند پارامتر مهم صدا به صورت کلی بپردازیم باید به چند مؤلفه زیر حتما" اشاره داشت :

«کیفیت صدا»، که اصلی ترین و کلی ترین بخش صدا را در بر می گیرد که خود شامل زیر مجموعه های بسیار مهمی است که هر کدام یک پارامتر کلی به شمار می آیند از جمله «جنس صدا»، «رنگ صدا»، «حالت صدا»، «شخصیت صدا»، «احساس صدا (حس)».
«وسعت صدا» (که به طور عادی که خواننده باید بتواند تا پانزده نت را به طور متوالی بخواند)
«شدت و ضعف و برد صدا» که خود مبحثی فنی و در خور تأمل و بررسی است.
«تسلط بر صدا» که مبحث «تربیت و پرورش صدا» را نیز در بر می گیرد (نگارنده بعضا" در محفلی شاهد هنرآفرینی خوانندهً مشهوری بوده که آن عزیز، آوازی را گاه در چنان مایه بالایی آغاز کرده که در گوشه های اوج و به خصوص در ادای ادوات تحریر درمانده است!) البته ذکر این نکته ضرورت دارد که مسألهً مهمّ پرورش و تربیت صدا که از دیرباز در کلاس های آواز مطرح بوده با «صدا سازی» که برخی آن را دکانی برای خویش ساخته اند و همچون کارگاهی که فقط صداهای یک شکل تولید می کند کاملا" متفاوت است! (همچون کارخانه کنسرو سازی)
«شمیم صدا» که تا حد بسیاری محتوای فرهنگی و شخصیتی و ماهیت وجودی آن آوازخوان را در بر می گیرد.....» 2 حال آوازخوانی ممتاز و شاخص است که در هریک از مؤلفه های فوق الذکر بیشترین نمره را آورده و به حق «ایرج» یکی از شاگرد اول های مدرسه آواز ایران است.

بابک بختیاری از شاگردان مطرح استاد پرویز یاحقی در مورد استاد ایرج از استاد یاحقی در برنامه نیستان رادیو نقل قول میکردند که :((تمامی فاکتور های لازم برای یک آوازه خوان را آقای ایرج به طور کامل داشتند .در صورتی که اکثر خواننده ها حتی خواننده های گلها هم در این فاکتورها دارای نقص بودند.به همین خاطر زمانی که من اواز آقای ایرج را با ویولن همراهی میکردم به واقع متحیر میشدم از این قدرت و شیوه اوازی.حتی آقای ایرج بعضی جاها گوشه های مهجوری را می خواند که باز من متعجب میشدم و مجبور میشدم که از روی صدای اقای ایرج جواب آواز را بدهم.))

صدای ایرج بیش از شصت سال خاطره را در پرده اذهان به نمایش می گذارد. آواز و صدای ایرج دلچسب و گیراست؛ یک به واسطه تونالیته منحصر به فرد صدا و تحریرهای دل انگیز و جاودانه اش و همچنین سایر پارامترهای صدای وی(که تا حدی در بالا به آن اشاره شد) و دیگری سلیقه او در حین اجرای آواز است که شعر را واضح و به بهترین شکل با موسیقی تطبیق و تلفیق می دهد. از دیگر نقاط قوت آواز ایرج خلاقیّت (این گوهر گمشده در آواز ایرانی) است. اگر ده آواز افشاری از ایرج بشنویم حتی یک نمونه شباهت دار با دیگری نمی توان یافت و این نشان از نبوغ و بدعت او در آواز ایرانی دارد. ایرج به شعر بسیار اهمیت می دهد و در اجراهای بیش از هشتصد ترانه و آواز به جا مانده از او شاید کمتر بتوان به اثری برخورد که حق شعر ادا نشده باشد.

ایرج پیرو سبک آوازی تاج اصفهانی است ولی به طور غیر مستقیم از آن مکتب بهره برده است. با این حال از بسیاری از افرادی که مستقیما" محضر آن استاد را درک کرده اند نه تنها شاخص تر شده بلکه آوازش مطبوع تر و شخصیتی کاملا" مستقل داشته و در بسط و اشاعه آن سبک آوازی هم موفق تر عمل کرده است! پس در اینجا ذکر این نکته ضرورت دارد که «بینش» که در نظر قدما به خصوص شخص شخیص استاد ابوالحسن صبا (که همواره به هنرجویان خود می فرمودند که آموزش یک طرف قضیه است و بینش طرف دیگر قضیه [و شاید اصل قضیه!]) از اهمیت شایانی برخوردار بوده و هزاران ساعت آموزش و تلمّذ بدون لحظه ای درک و معرفت و رجوع به خویشتن خویش و نیل به بینش و شناخت عمیق، حاصلی را در بر نخواهد داشت!