• همه چیز برای فروش

سمیه قاضی‌زاده: یکی از بهترین موسیقی‌های جشنواره‌ی امسال با اختلافی مثال‌زدنی موسیقی همه چیز برای فروش ساخته‌ی کارن همایون‌فر است. حتی تصور می‌کنم در میان کارهای خود همایون‌فر هم موسیقی این فیلم اثر شاخصی باشد.موسیقی همه چیز برای فروش نه‌تنها همچون خود فیلم فضای اگزوتیک و غریبی دارد بلکه با صدادهی و تم‌هایی که آهنگ‌ساز برای آن طراحی کرده است کمک می‌کند که تماشاگر به شخصیت نزدیک‌تر شده و با آن همراه شود. شخصیت اصلی داستان اکبر (صابر ابر) با آن حال‌وروز درب‌وداغانی که دارد و ثانیه به ثانیه بدتر می‌شود، بی‌شک نیازمند همدلی تماشاگر است اما فیلم فضایی همچون تابلوهای آبستره ایجاد کرده که نمی‌شود از حدی به این شخصیت و محیط پیرامونش، آدم‌های دور و برش و خلاصه دنیایش نزدیک شد. بنابراین موسیقی به‌راحتی از مسیری دیگر وارد عمل می‌شود و تماشاگر را به او نزدیک می‌کند. با این حال دقت شده که موسیقی در ورطه‌ی احساسات نیفتد چرا که هدف هم مشخص است؛ قرار نیست اشک کسی دربیاید فقط شرح حال‌وهوای اکبر به صورت موسیقایی کافی است.

سازبندی کمک زیادی به جا افتادن موسیقی روی صحنه‌آرایی کلی فیلم کرده است؛ فرض کنید به جای سازهای زهی و گیتار بیس و الکترونیک قرار بود صدای سازهای ایرانی یا حتی سازهای یک ارکستر بزرگ شنیده شود. مطمئناً چنین چیزی کم‌ترین بازخوردی نداشت. از این‌ها گذشته موسیقی همه چیز برای فروش در لحظاتی که هیچ صدای دیگری شنیده نمی‌شود روی تصاویر آمده؛ اکثراً در مواقعی که اکبر تنهاست و در تنهایی مشغول فکر کردن یا در انتظار وقوع اتفاقی است. به نوعی موسیقی این فیلم صدای افکار و تنهایی‌های اکبر در جاده، در پمپ بنزین متروک، در مسیر برگشت از کارخانه و... است. پررنگ‌ترین ملودی هم لحظه‌ای است که عبدالله به اکبر پیشنهاد می‌دهد قتل را گردن بگیرد و صدای گیتار و پیانو آوای انتهایی این تراژدی است. تیتراژ پایانی بهترین قطعه موسیقی این فیلم است که اجازه می‌دهد تماشاگر در تاریکی سینما و درعبور اسامی عوامل از روی پرده فرصت فکر کردن به فاجعه‌ای که اتفاق افتاده را بیابد و به سرنوشت اکبر فکر کند و در عین حال دلش را خوش کند به روزهای سبزی که قرار است برادر اکبر در میان کندوهای زنبور عسل با دو چشم بینا طی کند. غم و امیدی که در ملودی پایانی در هم تنیده‌اند و صدای فاگوت روی آنها خودنمایی می‌کند. استفان واربک آهنگ‌ساز اسکاری رستاخیز هم که میهمان جشنواره بود از تنها موسیقی فیلمی که خوشش آمده بود و آن را نمونه‌ی بسیار خوبی از یک موسیقی فیلم استاندارد می‌دانست موسیقی این فیلم بود.
 

• امروز

شاید با همکاری درخشانی که محمدرضا علیقلی و سیدرضا میرکریمی در یه حبه قند داشتند انتظار می‌رفت که موسیقی امروز را هم علیقلی بسازد اما ظاهراً کارگردان ترجیح داده سراغ چهره‌های جدید برود و امین هنرمند را برای ساخت موسیقی امروز انتخاب کرده است. موسیقی امروز از آن موسیقی‌هایی است که با وجود حجم قابل توجهی که در برخی لحظات دارد چندان شنیده نمی‌شود. در واقع آهنگ‌ساز قصد نداشته با موزیکش خودنمایی کند اما راستش را بخواهید چندان قریحه‌ای هم در ساخت موسیقی از خودش نشان نداده که اگر موسیقی‌اش خودنمایی هم می‌کرد به چیز قابل توجهی می‌شد رسید. موسیقی امروز روی تردید‌ها و افکار و تنهایی‌های آقا یونس می‌آید اما آن قدر جاندار نیست که بتواند تماشاگر را با خود همراه کند آن هم در شرایطی که تماشاگر امروز نیازمند دست یازیدن به چیزی ورای تصویر است تا بتواند ریتم کند فیلم را تاب بیاورد و کم‌دیالوگی شخصیت اول داستان را جبران کند. شاید اگر موسیقی، موسیقی قوی‌تری بود می‌شد ترجمان حسی خوبی از دل آن برای آقا یونس در نظر گرفت و به این لکنت پایان داد.
 

• رد کارپت

نام حمیدرضا صدری به عنوان آهنگ‌ساز رد کارپت آمده است اما واقعیت این است که بیش‌تر حجم موسیقی این فیلم قطعات انتخابی است از موسیقی باکلام غربی. هدف هم مشخص بوده؛ از آن‌جا که داستان فیلم در خارج از ایران می‌گذرد، قطعات خارجی روی تصاویر آمده. به هر حال انتخاب موسیقی از آن کارهای دشواری است که تنها در نگاه اول ساده به نظر می‌رسد و اگر خوب صورت بگیرد می‌تواند در مواردی بسیار موفق‌تر از موسیقی ساخته شده برای فیلمی عمل کند. تصور می‌کنم در این زمینه آهنگ‌ساز می‌توانست قطعات بسیار بهتری برای تصاویر انتخاب کند. به خصوص این‌که داستان رد کارپت در فرانسه می‌گذرد و گنجاندن یکی دو قطعه‌ی فرانسوی زبان می‌توانست بیش‌تر با حال‌وهوای فیلم هماهنگ باشد.

در هر صورت سال‌هاست که رضا عطاران و حمیدرضا صدری با هم در آثار مختلف این کارگردان همکاری می‌کنند و قطعاً سلیقه‌ی همدیگر دست‌شان آمده است اما این طور که پیداست چندان حساسیت ویژه‌ای روی موسیقی نبوده است چرا که در بخش‌هایی هم که آهنگ‌ساز برای فیلم موسیقی به نوعی تلفیقی نوشته، قطعات آن قدرها خوب از کار درنیامده است.