بررسي اهميت موسيقي در شب يلدا؛
شب همنشيني شعر و شعور و شور
موسيقي ما - راضيه غنجي: شايد بهطور قطع و يقين نتوان گفت آئين طولانيترين شب سال كه هر ساله در خانههاي ما ايرانيها اجرا ميشود موسيقي اختصاصي هم داشته يعني ساز و آواز خاصي براي اين شب در نظر گرفته ميشده و ايرانيها در اين شب از آن بهره ميبردهاند يا نه اما از آنجايي كه موسيقي همواره باورهاي ملي و مذهبي ما را تنها نگذاشته و در رشد و اشاعه آن نيز تأثيري بس شگفتانگيز داشتهاست ميتوان اين نتيجه را گرفت كه يلدا هم با موسيقي همراه بوده است. با گفتوگويي كه ما با كارشناسان موسيقي داشتيم متوجه شديم در تهران قديم پايتختنشينان در اين شب موسيقي مخصوصي داشتند و در روستاها نيز حافظخواني و شاهنامه خواني با موسيقي آوازي خاص آن منطقه همراه بوده است. از آن جهت كه شعر جايگاهي غير قابل انكار دراين شب دارد آواز نقش پررنگي در بيان اشعار داشتهاست. براي اطلاعات بيشتر در اين باره سراغ محمد منتشري خواننده پيشكسوت موسيقي ايراني، بهروز وجداني مؤلف و پژوهشگر موسيقي و جهانگير نصري اشرفي پژوهشگر موسيقي رفتيم كه حاصل گفتوگوي ما با اين سه كارشناس از نظرتان ميگذرد:
محمد منتشري خواننده پيشكسوت موسيقی ايراني ميگويد: شب يلدا بلندترين شب سال است كه بسياري از مردم بر اساس آداب و رسومي كه در ايران وجود دارد تا پاسي از شب بيدار ميماندند و بلندترين شب سال را در كنار هم ميگذراندند، موسيقي هم همواره جزئي از اين مراسم بود.
وي با بيان اينكه كلام ترانههاي قديمي مرتبط به مراسم شب يلدا عاميانه است و بچه 7 ساله تا پيرمرد 70 ساله با آن ارتباط برقرار ميكند، يادآور ميشود: همه با اين ترانهها ارتباط برقرار ميكنند، اين نهايت سادگي همراه با محتوا را نشان ميدهد. منتشري از نحوه آغاز ساخت اين ترانهها اينگونه ميگويد: مثلاً يك سبزي فروش چيزي را زير لب زمزمه ميكند شاعر بر اساس زندگي آن فروشنده همچون شادكاميها و تلخيهاي زندگياش و آن چيزي كه زير لب ميخوانده شعر ميسازد، آهنگساز بر اساس آن موسيقياش را ميسازد و در نهايت خواننده آن را ميخواند.
وي ادامه ميدهد: اهالي شعر و موسيقي در گذشته با فاكتورهاي شب يلدا موسيقي ميساختند و آن را در جمعهايي كه به مناسبت اين شب كنار هم بودند اجرا ميكردند گاهي نيز اعضاي خانواده بخشهايي از آن شعر را حفظ ميكردند و گاهي خواننده را همراهي ميكردند.
منتشري با گلايه از مسئولان فرهنگي كشورمان ميگويد: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي و نهادي همچون فرهنگستان هنر و سازماني همچون سازمان فرهنگي و هنري شهرداري بايد تلاش كنند آئينها و رسوم كهن ايراني بيش از پيش در زندگي مردم احيا شود و مراسم ملي ايراني مورد توجه بيشتري قرار بگيرد. امروز از آئيني چون چهارشنبه سوري تنها يك صحنه جنگ باقي ماندهاست، اين چيزي كه ما امروز به عنوان مراسم چهارشنبه سوري در كوچه و خيابانهاي شهرمان ميبينيم آن چيزي نيست كه در گذشته ما ايرانيها وجود داشته اما چرا آن آئينها از بين رفته پاسخش چيزي نيست جز بيتوجهي مسئولان و مردم.
وجداني موسيقياي كه شب يلدا اجرا ميشده را بر موسيقي آوازي استوار ميداند و ميگويد: در محيطهاي بسته خانوادگي به آن شكل از ساز استفاده نميشده است مگر اينكه به درخواست اعضاي خانواده اگر فردي به نواختنسازي تسلط داشت ميتوانست ساز بزند اما در كل اين آواز بود كه در شب يلدا جايگاه بسيار مهم و غيرقابل انكاري داشت.
جهانگير نصري اشرفي پژوهشگر موسيقي به ميگويد: اگر در موسيقي يك تقسيمبندي داشته باشيم و موسيقي را به دو دسته تقسيم كنيم دو نوع موسيقي داريم؛ موسيقي شاديآور و موسيقي حزنانگيز، تمام موسيقيهاي دنيا نيز همين گونه است جدا از مبحث فني، ويژگي روحي و حسي كه از موسيقي به مخاطب منتقل ميشود خارج از ساختار آن از سوي خود شنونده قابل تشخيص است. گاهي زبان شعر حزن آميز است و واژهها داغ هجران را به شنونده منتقل ميكنند و گاهي ملودي شعري باعث ميشود مخاطب زماني را در شادي به سر ببرد.اين نشان ميدهد موسيقي زبان است، زباني كه ممكن است تك تك كلمات آن را همه مردم متوجه نشوند اما كليت آن قابل درك است.
وي ميافزايد: در شب يلدا نيز كه بلندترين شب سال محسوب ميشود بيشتر اين داستانها جنبه غنايي تغزلي داشت كه احساس خوشايندي را براي سايرين به وجود ميآورد.
محمد منتشري خواننده پيشكسوت موسيقی ايراني ميگويد: شب يلدا بلندترين شب سال است كه بسياري از مردم بر اساس آداب و رسومي كه در ايران وجود دارد تا پاسي از شب بيدار ميماندند و بلندترين شب سال را در كنار هم ميگذراندند، موسيقي هم همواره جزئي از اين مراسم بود.
- موسيقي براي عناصر شب يلدا در تهران
وي با بيان اينكه كلام ترانههاي قديمي مرتبط به مراسم شب يلدا عاميانه است و بچه 7 ساله تا پيرمرد 70 ساله با آن ارتباط برقرار ميكند، يادآور ميشود: همه با اين ترانهها ارتباط برقرار ميكنند، اين نهايت سادگي همراه با محتوا را نشان ميدهد. منتشري از نحوه آغاز ساخت اين ترانهها اينگونه ميگويد: مثلاً يك سبزي فروش چيزي را زير لب زمزمه ميكند شاعر بر اساس زندگي آن فروشنده همچون شادكاميها و تلخيهاي زندگياش و آن چيزي كه زير لب ميخوانده شعر ميسازد، آهنگساز بر اساس آن موسيقياش را ميسازد و در نهايت خواننده آن را ميخواند.
- بر نشر ميراث فرهنگي همت كنيم
وي ادامه ميدهد: اهالي شعر و موسيقي در گذشته با فاكتورهاي شب يلدا موسيقي ميساختند و آن را در جمعهايي كه به مناسبت اين شب كنار هم بودند اجرا ميكردند گاهي نيز اعضاي خانواده بخشهايي از آن شعر را حفظ ميكردند و گاهي خواننده را همراهي ميكردند.
منتشري با گلايه از مسئولان فرهنگي كشورمان ميگويد: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي و نهادي همچون فرهنگستان هنر و سازماني همچون سازمان فرهنگي و هنري شهرداري بايد تلاش كنند آئينها و رسوم كهن ايراني بيش از پيش در زندگي مردم احيا شود و مراسم ملي ايراني مورد توجه بيشتري قرار بگيرد. امروز از آئيني چون چهارشنبه سوري تنها يك صحنه جنگ باقي ماندهاست، اين چيزي كه ما امروز به عنوان مراسم چهارشنبه سوري در كوچه و خيابانهاي شهرمان ميبينيم آن چيزي نيست كه در گذشته ما ايرانيها وجود داشته اما چرا آن آئينها از بين رفته پاسخش چيزي نيست جز بيتوجهي مسئولان و مردم.
- پدربزرگ شعر بخوان
- شاهنامهخواني با آواز ايراني
وجداني موسيقياي كه شب يلدا اجرا ميشده را بر موسيقي آوازي استوار ميداند و ميگويد: در محيطهاي بسته خانوادگي به آن شكل از ساز استفاده نميشده است مگر اينكه به درخواست اعضاي خانواده اگر فردي به نواختنسازي تسلط داشت ميتوانست ساز بزند اما در كل اين آواز بود كه در شب يلدا جايگاه بسيار مهم و غيرقابل انكاري داشت.
- ساز در خدمت آواز
جهانگير نصري اشرفي پژوهشگر موسيقي به ميگويد: اگر در موسيقي يك تقسيمبندي داشته باشيم و موسيقي را به دو دسته تقسيم كنيم دو نوع موسيقي داريم؛ موسيقي شاديآور و موسيقي حزنانگيز، تمام موسيقيهاي دنيا نيز همين گونه است جدا از مبحث فني، ويژگي روحي و حسي كه از موسيقي به مخاطب منتقل ميشود خارج از ساختار آن از سوي خود شنونده قابل تشخيص است. گاهي زبان شعر حزن آميز است و واژهها داغ هجران را به شنونده منتقل ميكنند و گاهي ملودي شعري باعث ميشود مخاطب زماني را در شادي به سر ببرد.اين نشان ميدهد موسيقي زبان است، زباني كه ممكن است تك تك كلمات آن را همه مردم متوجه نشوند اما كليت آن قابل درك است.
- موسيقي شاد
- داستانپردازي و نقالي در شب يلدا
وي ميافزايد: در شب يلدا نيز كه بلندترين شب سال محسوب ميشود بيشتر اين داستانها جنبه غنايي تغزلي داشت كه احساس خوشايندي را براي سايرين به وجود ميآورد.
منبع:
ایران
تاریخ انتشار : چهارشنبه 30 آذر 1390 - 00:00
افزودن یک دیدگاه جدید