جشنواره ملی موسیقی خلاق
 
کنسرت قاف - فرهاد فخرالدینی
 
برنامه یاد بعضی نفرات
 
شب همنشيني شعر و شعور و شور
بررسي اهميت موسيقي در شب يلدا؛
شب همنشيني شعر و شعور و شور
موسيقي ما - راضيه غنجي: شايد به‌طور قطع و يقين نتوان گفت آئين طولاني‌ترين شب سال كه هر ساله در خانه‌هاي ما ايراني‌ها اجرا مي‌شود موسيقي اختصاصي هم داشته يعني ساز و آواز خاصي براي اين شب در نظر گرفته مي‌شده و ايراني‌ها در اين شب از آن بهره مي‌برده‌اند يا نه اما از آنجايي كه موسيقي همواره باورهاي ملي و مذهبي ما را تنها نگذاشته و در رشد و اشاعه آن نيز تأثيري بس شگفت‌انگيز داشته‌است مي‌توان اين نتيجه را گرفت كه يلدا هم با موسيقي همراه بوده است. با گفت‌و‌گويي كه ما با كارشناسان موسيقي داشتيم متوجه شديم در تهران قديم پايتخت‌نشينان در اين شب موسيقي مخصوصي داشتند و در روستاها نيز حافظ‌خواني و شاهنامه خواني با موسيقي آوازي خاص آن منطقه همراه بوده است. از آن جهت كه شعر جايگاهي غير قابل انكار دراين شب دارد آواز نقش پررنگي در بيان اشعار داشته‌است. براي اطلاعات بيشتر در اين باره سراغ محمد منتشري خواننده پيشكسوت موسيقي ايراني، بهروز وجداني مؤلف و پژوهشگر موسيقي و جهانگير نصري اشرفي پژوهشگر موسيقي رفتيم كه حاصل گفت‌و‌گوي ما با اين سه كارشناس از نظرتان مي‌گذرد:

محمد منتشري خواننده پيشكسوت موسيقی ايراني مي‌گويد: شب يلدا بلندترين شب سال است كه بسياري از مردم بر اساس آداب و رسومي كه در ايران وجود دارد تا پاسي از شب بيدار مي‌ماندند و بلند‌ترين شب سال را در كنار هم مي‌گذراندند، موسيقي هم همواره جزئي از اين مراسم‌ بود.

  • موسيقي براي عناصر شب يلدا در تهران
وي موسيقي را يكي از اركان مهم در آئين‌ها و رسوم مختلف مي‌داند و به اهميت و نقش آن تأكيد مي‌كند و مي‌گويد: در شب يلدا براي انواع و اقسام ميوه‌ها و آجيل‌ها آهنگ و ترانه داشتيم به‌طوري كه مثلاً در جمع‌هاي خانوادگي در اين شب براي انگور،انار و هندوانه آهنگ مي‌خواندند. اكثر اين اشعار سروده شاعران طنزپردازي همچون ابوالقاسم حالت و غلامرضا روحاني بود و روي آن ملودي قرار مي‌گرفت و اين موسيقي در اين شب اجرا مي‌شد. وي با تأكيد بر باورهاي ملي ايراني‌ توضيح مي‌دهد: اين ضرورت وجود دارد كه باورهاي ملي‌مان را تقويت كنيم و بر آن باشيم تا اين آئين‌ها به دست فراموشي سپرده نشود به‌طوري كه خود مردم تلاش كنند و به رسم‌هايي كه ريشه در فرهنگ ايراني ما دارد بها بدهند. منتشري مي‌گويد:گاهي مردمي كه در غربت زندگي مي‌كنند بيش از سايرين قدر فرهنگ ايراني را مي‌دانند و به دليل غم دوري و غربت ارتباط بيشتري با آن برقرار مي‌كنند و براي آن ارزش خاصي قائلند. ما آهنگ‌هايي را براي چهارشنبه سوري ضبط كرده‌ايم و منتشر شده است كه از طريق دوستاني كه در امريكا زندگي مي‌كنند شنيده‌ام كه با آن ترانه‌ها ارتباط بسياري برقرار كردند و اين آثار را خريداري كرده‌اند و برايشان جذابيت دارد. اين خواننده قديمي مي‌گويد: حال كه ما مي‌توانيم از اين فرهنگ بهره ببريم و در متن آن قرار داريم چرا از آن غفلت كنيم.

وي با بيان اينكه كلام ترانه‌هاي قديمي مرتبط به مراسم‌ شب يلدا عاميانه است و بچه 7 ساله تا پيرمرد 70 ساله با آن ارتباط برقرار مي‌كند، يادآور مي‌شود: همه با اين ترانه‌ها ارتباط برقرار مي‌كنند، اين نهايت سادگي همراه با محتوا را نشان مي‌دهد. منتشري از نحوه آغاز ساخت اين ترانه‌ها اين‌گونه مي‌گويد: مثلاً يك سبزي فروش چيزي را زير لب زمزمه مي‌كند شاعر بر اساس زندگي آن فروشنده همچون شادكامي‌ها و تلخي‌هاي زندگي‌اش و آن چيزي كه زير لب مي‌خوانده شعر مي‌سازد، آهنگساز بر اساس آن موسيقي‌اش را مي‌سازد و در نهايت خواننده آن را مي‌خواند.

  • بر نشر ميراث فرهنگي همت كنيم
محمد منتشري خواننده پيشكسوت موسيقي ايراني مي‌گويد: متوليان امر بايد به دنبال حفظ ميراث فرهنگي كشورمان باشند و بي‌گمان بايد تمام همت خود را بر حفظ ثبت و نشر ميراث كشورمان بگذارند و به اين باور برسند كه ميراث فرهنگي تنها ديوار و ساختمان نيست بلكه اين ساختمان‌‌هاي فرهنگي تنها بخشي از ميراث ما محسوب مي‌شوند.

وي ادامه مي‌دهد: اهالي شعر و موسيقي در گذشته با فاكتورهاي شب يلدا موسيقي مي‌ساختند و آن را در جمع‌هايي كه به مناسبت اين شب كنار هم بودند اجرا مي‌كردند گاهي نيز اعضاي خانواده بخش‌هايي از آن شعر را حفظ مي‌كردند و گاهي خواننده را همراهي مي‌كردند.

منتشري با گلايه از مسئولان فرهنگي كشورمان مي‌گويد: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي و نهادي همچون فرهنگستان هنر و سازماني همچون سازمان فرهنگي و هنري شهرداري بايد تلاش كنند آئين‌ها و رسوم كهن ايراني بيش از پيش در زندگي مردم احيا شود و مراسم‌ ملي ايراني مورد توجه بيشتري قرار بگيرد. امروز از آئيني چون چهارشنبه سوري تنها يك صحنه جنگ باقي مانده‌است، اين چيزي كه ما امروز به عنوان مراسم چهارشنبه سوري در كوچه و خيابان‌هاي شهرمان مي‌بينيم آن چيزي نيست كه در گذشته ما ايراني‌ها وجود داشته اما چرا آن آئين‌ها از بين رفته پاسخش چيزي نيست جز بي‌توجهي مسئولان و مردم.

  • پدربزرگ شعر بخوان
بهروز وجداني پژوهشگر موسيقي كارشناس ديگري است كه ما را در اين بحث همراهي‌مي‌كند. او درباره موسيقي شب يلدا مي‌گويد: در گذشته در شب يلدا در روستاها و شهرهاي كوچك مردم كنار هم جمع مي‌شدند و فردي از افراد خانواده كه انسان معتقد و قابل احترامي بود شاهنامه را به صورت آهنگين مي‌خواند و از موسيقي آوازي بهره مي‌برد. وي مي‌گويد: بزرگ فاميل فردي همچون پدر بزرگ تفألي به حافظ مي‌زد و آن را براي ديگران مي‌خواند، گاهي شايد به دليل موقعيت مالي آن خانواده ساز نيز همراهي مي‌كرده اما آنچه بيشتر وجود داشته موسيقي آوازي است.

  • شاهنامه‌خواني با آواز ايراني
وي با اشاره به اينكه تنها در برخي خانواده‌ها مي‌توان شاهد موسيقي‌سازي نيز بود، خاطرنشان مي‌كند: شاهنامه‌خواني بخصوص در ايلات و عشاير رواج داشت،مردم آن نقاط با لهجه خود شاهنامه‌خواني مي‌كردند،معمولاً افراد در اين نوع موسيقي‌ها به دنبال رعايت موسيقي رديف دستگاهي به آن معنايي كه امروز وجود دارد نبودند و عموماً در دستگاه شور و دشتي مي‌خواندند.

وجداني موسيقي‌اي كه شب يلدا اجرا مي‌شده را بر موسيقي آوازي استوار مي‌داند و مي‌گويد: در محيط‌هاي بسته خانوادگي به آن شكل از ساز استفاده نمي‌شده است مگر اينكه به درخواست اعضاي خانواده اگر فردي به نواختن‌سازي تسلط داشت مي‌توانست ساز بزند اما در كل اين آواز بود كه در شب يلدا جايگاه بسيار مهم و غيرقابل انكاري داشت.

  • ساز در خدمت آواز
وجداني معتقد است تا نام موسيقي مي‌آيد همه افراد بي‌وقفه به ياد موسيقي‌سازي مي‌افتند در حالي كه موسيقي آوازي بخش بسيار مهم و يكي از اركان اصلي موسيقي ما به شمار مي‌رود و در اين باره توضيح مي‌دهد: هرجا سخن از حلال و حرام بودن موسيقي به ميان آمده و اگر در كتب و رسالات حرفي از موسيقي شده است موسيقي‌سازي مطرح بود اين غفلت درباره موسيقي آوازي در حاليست كه ساز همواره در خدمت آواز بوده و اساس موسيقي ايراني بر آواز است. وي مي‌گويد: وقتي خواننده بر اساس موسيقي رديف دستگاهي شروع به خواندن مي‌كند موسيقي به دنبال آن در حركت است و نوازنده دقيقاً به دنبال آن آواز موسيقي را پي مي‌گيرد، لالايي مادران نيز موسيقي محسوب مي‌شود امروز هم اگر درباره موسيقي شب يلدا در نقاط مختلف ايران صحبت مي‌كنيم موسيقي آوازي است كه محل بحث و اشاره ماست.

جهانگير نصري اشرفي پژوهشگر موسيقي به مي‌گويد: اگر در موسيقي يك تقسيم‌بندي داشته باشيم و موسيقي را به دو دسته تقسيم كنيم دو نوع موسيقي داريم؛ موسيقي شادي‌آور و موسيقي حزن‌انگيز، تمام موسيقي‌هاي دنيا نيز همين گونه است جدا از مبحث فني، ويژگي روحي و حسي كه از موسيقي به مخاطب منتقل مي‌شود خارج از ساختار آن از سوي خود شنونده قابل تشخيص است. گاهي زبان شعر حزن آميز است و واژه‌ها داغ هجران را به شنونده منتقل مي‌كنند و گاهي ملودي شعري باعث مي‌شود مخاطب زماني را در شادي به سر ببرد.اين نشان مي‌دهد موسيقي زبان است، زباني كه ممكن است تك تك كلمات آن را همه مردم متوجه نشوند اما كليت آن قابل درك است.

  • موسيقي شاد
وي مي‌افزايد: شما زماني كه موسيقي غم انگيز سرخپوستي يا موسيقي شاد اقوام آفريقايي را مي‌شنويد غم و شادي را به خوبي لمس خواهيد كرد اين نشان مي‌دهد هرچند از موسيقي مختص اين شب مكتوبات و سند تاريخي باقي نمانده اما از آنجايي كه شب يلدا نيز يك دور هم بودن شاد تلقي مي‌شود طبيعتاً موسيقي شاد و نشاط‌آوري را به همراه دارد. نصري اشرفي مي‌گويد: اسناد و مداركي از موسيقي در شب يلدا وجود ندارد آنچه امروز گفته مي‌شود بر اساس استنباطي است كه ما دريافت كرده‌ايم، از آنجايي كه شب يلدا دستخوش تغيير و تحولات بوده است و گاهي در تاريخ اصلاً توجه به آن نمي‌شده بسياري از اطلاعات مربوط به آن ناشناخته باقي مانده است.

  • داستان‌پردازي و نقالي در شب يلدا
اين پژوهشگر موسيقي در ادامه مي‌گويد:در گذشته مردمي كه توان مالي داشتند دور هم جمع مي‌شدند و از حضور خنياگران در اين شب بهره مي‌بردند اما آنچه از فرهنگ اين شب به جا مانده اين است كه نقالان و داستان پردازان در اين شب به روايت داستاني مي‌پرداختند و با اين كار نوعي فضاي فرهنگي ايجاد مي‌كردند، نقل اين داستان‌ها كه گاه با لحني موسيقيايي همراه بود در خود مفاهيم عميقي را به همراه داشت.

وي مي‌افزايد: در شب يلدا نيز كه بلندترين شب سال محسوب مي‌شود بيشتر اين داستان‌ها جنبه غنايي تغزلي داشت كه احساس خوشايندي را براي سايرين به وجود مي‌آورد.
منبع: 
ایران
تاریخ انتشار : چهارشنبه 30 آذر 1390 - 00:00

برچسب ها:

افزودن یک دیدگاه جدید

محتوای این فیلد خصوصی است و به صورت عمومی نشان داده نخواهد شد.

Plain text

  • هیچ تگ HTML ی مجاز نیست.
  • آدرس صفحات وب و آدرس‌های پست الکترونیکی بصورت خودکار به پیوند تبدیل می‌شوند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
CAPTCHA
This question is for testing whether or not you are a human visitor and to prevent automated spam submissions.



دانلود شب همنشيني شعر و شعور و شور | موسیقی ما