موسیقی ما - کارگروه موسیقی حماسی به عنوان یکی از کارگروه‌های پانزده‌گانه گفتمان ملی در چارچوب طرح گفتمان ملی فرهنگ حماسه با همکاری و حمایت موسسه توسعه هنرهای معاصر آغاز به کار کرد و در جلسه کارگروه موسیقی حماسی که در روز یکشنبه دوم مهرماه در سالن جلسات حوزه وزارتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار شد "وضعیت موسیقی حماسی در ایران و جهان" و "راهکارهای استفاده منظم و اثربخش از موسیقی حماسی برای ارتقا روحیه و نشاط ملی" مورد بررسی قرار گرفت.

در نخستین جلسه این کارگروه، محمدعلی انصاری مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در امور ایثارگران، فرزاد طالبی مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و جمعی از هنرمندان موسیقی کشور از جمله محمد گلریز، سالار عقیلی، هادی آرزم، سید محمد میرزمانی، حسام‌الدین سراج، تقی ضرابی، بابک رضایی، کیوان محمدی و صابر نائبی و جمعی از مدیران موسیقی کشور حضور داشتند.

طرح گفتمان ملی فرهنگ حماسه بر آن است تا با هماهنگی بین تمامی سازمان‌ها، نهادها و دستگاه‌ها از ابزار هنری و ادبی به صورت منسجم در سطح کشور برای ارتقای روحیه، نشاط ملی و امیدبخشی به جامعه استفاده کند.

ایرج گلشنی دبیر اجرایی گفتمان ملی فرهنگ حماسه، درباره این پروژه گفت‌وگو کرد و ضمن بررسی موسیقی حماسی، در خصوص روند اجرایی و برنامه‌های آینده این طرح توضیح داد.

طرح گفتمان فرهنگ حماسه بر آن است تا به ارتقای امید و نشاط جامعه بپردازد. چگونه این امر را عملی خواهد کرد؟

موسیقی حماسی یکی از اجزای گفتمان ملی است. گفتمان ملی فرهنگ تمام ابعاد فرهنگی، هنری و ادبی را دربر می‌گیرد و در حقیقت دعوت‌نامه‌ای است برای تمام سازمان‌ها، نهادها و اشخاص حقیقی و حقوقی که با تفکر اجرای مشترک در بخش فرهنگ کشور مؤثر واقع شوند.

حماسه در این گفتمان چه معنایی را به خود اختصاص داده است؟

در این بخش و گفتمان کلمه حماسه به معنای انجام کارهای بزرگ فردی و جمعی است. یعنی فرهنگ، اقتصاد، صنعت و تمامی ارکان جامعه ما اول نیاز به گفتمان برای کشف نقاط اشتراک فکری دارند و در وهله دوم نیاز به اقدام هماهنگ دارند تا ما بتوانیم به یک تحول و تکامل قوی و همه‌جانبه برسیم. این طرح با توجه به حماسه به دنبال احیای نشاط ملی، امید به جامعه و به‌خصوص بر طبق فرمایش مقام معظم رهبری امید به آینده است. در بخش موسیقی و شعر حماسی در جهت اجرای فرمان رهبری به دنبال ساخت سرودهای حماسی برای لایه‌های مختلف جامعه اعم از سیاسی، اجتماعی، صنعتی، علمی و ... هستیم. موسیقی حماسی یکی از شاخه‌های گفتمان ملی فرهنگ حماسی است. نقطه قابل‌توجه این است که گفتمان ملی فرهنگ حماسه اقدامی مشترک بین همه سازمان‌ها و نهادها است و فقط مربوط به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیست. بلکه سازمان‌های دیگری مثل سازمان تبلیغات اسلامی و صداوسیما و دیگر وزارت خانه‌ها و نهادهای فعال و مؤثر در فرهنگ، در این طرح از حیث تصمیم‌گیری و اجرا مشارکت جدی دارند.

نقش مسائل روز جامعه در موسیقی حماسی تا چه اندازه خواهد بود؟

موسیقی حماسی یک موسیقی ارزشمند است که می‌تواند نقطه توافق همه موسیقیدان‌ها، مسئولان و مردم باشد. ازآن‌رو که این موسیقی نقطه اشتراک است، می‌توان در چارچوب آن به گفتمان نشست و راه‌کارهایی را پیدا کرد تا هم نشاط اجتماعی را بالا ببرد و هم برخی از مسائل، ابهامات و مشکلات موسیقی کشور را حل کند. ازاین‌رو موسیقی حماسی موردتوجه و تأکید استادان قرارگرفته است و استادان مطرحی در این طرح شرکت کردند. ما به دنبال آن هستیم تا تمامی استادان به نام و شهیر کشور در چارچوب موسیقی حماسی به هم‌اندیشی بپردازند و به راه‌کارهای اجرایی برسند. ما نیز آن راه‌کارها را اجرا کنیم و در سطح کشور مؤثر باشیم.

برای جلوگیری از این‌که به این موسیقی از دیدگاه سفارشی بودن نگاه شود، چه برنامه‌ای دارید؟

تمام برنامه‌ها از اندیشه بزرگان موسیقی برگرفته خواهد شد. من چون متخصص موسیقی نیستم به خودم اجازه اظهارنظر در راهکارها را نمی‌دهم، اما به‌عنوان تحلیلگر حوزه فرهنگ معتقد هستم که موسیقی حماسی ازاین‌رو که مبنای فردی و مردمی دارد لزوماً نمی‌تواند سفارشی باشد. کار سفارشی نیز برای برخی کارهای خاص لازم است، اما ازنظر من زمانی موسیقی حماسی معنا دارد که درزمینهٔ آن به کارهای فرهنگی و آموزشی پرداخته باشیم و به یکنوای ملی و مردمى تبدیل شود تا از دل مردم بجوشد و انگیزه‌ای برای شرکت کردن در کنسرت‌های حماسی شود. زمانی که انگیزه ایجاد شود، تهیه‌کنندگان و هنرمندان بی‌آنکه احتیاج به سفارش کسی باشد به‌طورقطع در این مورد اقدام خواهند کرد. از دیدگاه من تبدیل‌شدن موسیقی حماسی به یک نوع فرهنگ در موسیقی ایران امکان‌پذیر است، زیرا زمینه‌های زمزمه‌های حماسی در کشور و فرهنگ ما وجود دارد. فقط نکته اینجا است که ما موسیقی حماسی را رها کرده‌ایم و کار تبلیغی، ترویجی و آموزشی درزمینهٔ آن انجام نداده‌ایم. برای همین است که از بافت عمومی مردم خارج‌شده است. ما اگر زمینه‌سازی کنیم، مردم و هنرمندان مردمی اقدام خواهند کرد و نیازی به کار سفارشی جز در موارد خاص نیست.

ایجاد انگیزه و اشتیاق برای مردم به چه صورت انجام خواهد گرفت و آن‌ها چگونه به موسیقی حماسی علاقه‌مند خواهند شد؟

راهکارهای بسیار زیادی وجود دارد و کشورهای پیشرفته از آن‌ها استفاده کرده‌اند، ما نیاز به کشف راه‌کارهای جدیدی نداریم. آواهای بامعنا، پرهیجان، شورآفرین و انگیزه‌بخش خودبه‌خود به زمزمه‌های مردمی و سرودهای گروهی تبدیل خواهد شد. راه‌کار دوم که پیش‌بینی می‌کنم موفق باشد، ایجاد انگیزه و جشنواره موسیقی حماسی برای تشکیل گروه‌های سرود در تمام مدارس، دانشگاه‌ها، پایگاه‌های بسیج، پایگاه‌های هنری وزارت ارشاد و حتی مساجد است. زیرا موسیقی حماسی نوعی ارزشی از موسیقی است، لذا پایگاه‌های زیادی دارد. بر اساس این طرح چندین گروه موسیقی تشکیل می‌شود و سالانه و دوسالانه با یکدیگر به رقابت می‌پردازند. اضافه بر این موضوع آموزش و فهم موسیقی باید در ایران بالا رود. اگر فهم مردم ما از موسیقی افزایش پیدا کند در قدم اول موسیقی‌های سطحی، ضعیف و مبتذل از دور خارج خواهند شد. اگر موسیقی مبتذل و سطحی وجود دارد به علت این است که آگاهی موسیقیایی مردم ما پایین است. با افزایش آگاهی، مردم به سمت موسیقی‌های اصیل، غنی، فنی و حرفه‌ای حرکت می‌کنند و کنسرت‌های حرفه‌ای معنا پیدا خواهد کرد. با این اقدامات می‌شود موسیقی را جزئی از فرهنگ عمومی کشور قرارداد.

فکر می‌کنید موسیقی حماسی جایگاه خود را پیدا می‌کند؟

موسیقی حماسی ازاین‌رو که با درون انسان، احساس، هیجان و شورآفرینی رابطه دارد بیشتر از سایر موسیقی‌ها نظیر موسیقی‌های حزن‌انگیز به دل مردم می‌نشیند. نکته دوم این است که این نوع موسیقی از قابلیت هم‌خوانی برخوردار است که موجب شوری عظیم در سطح جامعه می‌شود و مسلماً چیزی جز موفقیت به دنبال نخواهد داشت.

از تجارب استادان و هنرمندان در این پروژه چگونه بهره می‌برید و فکر می‌کنید نقش این افراد تا چه اندازه در این حوزه پررنگ است؟

نقش استادان طراز اول این کشور که ازنظر اندیشه و فن بسیار بالا هستند، مقام عالی دارند و قابل‌احترام هستند، نقش اول و آخر را خواهند داشت. ما همه تابع نظر اندیشمندان و فرهیختگان این فن خواهیم بود. بنابراین به‌صورت مستقیم از هر یک از این استادان خواهش و دعوت می‌کنیم تا در کارگروه موسیقی حضورداشته باشند. برای این‌که سایر افراد نیز بتوانند اظهارنظر داشته باشند، ما از هر فرد علاقه‌مند و منتقد دعوت می‌کنیم تا در کارگروه شرکت کند و حرف‌های خود را مطرح کند؛ بنابراین فرصت گفتمان بر اساس منطق گفتمان برای همه وجود دارد. این کارگروه اعضای ثابت خودش را از بین عالی‌ترین موسیقی‌دانان کشور برگزیده و بر خواهد گزید.

نزدیک‌ترین برنامه‌های کارگروه در آینده چه خواهد بود؟

سه بخش فعالیت کارگروه را تشکیل می‌دهد. اول بخش فکری و اندیشه ورزی است که ما در این مبنا به مباحث نظری خواهیم پرداخت و سعی خواهیم کرد تا تعریف کنیم که موسیقی حماسی به‌طور دقیق چیست، چه ویژگی‌هایی دارد و چگونه قابل استعداد شناسی و آموزش است. مباحث نظری به‌طور مستقل پیش خواهد رفت. در کنار مباحث نظری، بخشی طراحی‌شده است تحت عنوان حماسه و نشاط مردمی. محافلی مردمی که برمبنای موسیقی و شعر حماسی و به‌طورکلی ادبیات و فرهنگ و هنر حماسی تشکیل خواهد شد که ضمن گسترش نشاط و امیدبخشی و شور و هیجان مردمی و دور کردن افسردگی از مردم، اشتیاق و علاقه مردم را نسبت به موسیقی حماسی برمی‌انگیزد. امیدوارم در آینده موج سرود در لایه‌های مختلف جامعه همان‌طور که مقام معظم رهبری فرمودند ایجاد شود. بخش سوم تلفیق موسیقی و شعر حماسی در جهت شکل‌گیری سرودهای لایه‌های مختلف جامعه خواهد بود.

اولین ثمره‌های این پروژه چه زمان و به چه صورتی دیده خواهد شد؟

ثمره‌های نظری به وجود آمده است و سند رسمی این نظریه هفته آینده منتشر خواهد شد. در جلسات آینده به تعریف موسیقی خواهیم پرداخت و تمامی اندیشه‌ها را در کتابی تحت عنوان اولین کتاب موسیقی حماسی منتشر خواهیم کرد. در بعد عملیاتی نیز منتظر برخی برنامه‌ها هستیم تا وارد حوزه اجرا نیز بشویم.

صحبت پایانی؟

هنر موسیقی می‌تواند هم امیدبخش باشد و هم ناامیدکننده. می‌تواند هم به ابتذال بکشاند و هم به هدایت. تمام این‌ها بستگی به نوع رفتار ما با این هنر دارد. موسیقی حماسی به لحاظ این‌که از ارزش‌های انسانی و معنوی برخوردار است به‌طورقطع موسیقی سازنده‌ای در تمام جوامع ازجمله جامعه ایران خواهد بود. لذا ما انتظار داریم تمامى اهالی هنر موسیقی به ما کمک کنند، چه همراه فکری ما باشند و چه منتقد ما باشند. منطق گفتمان تمامی اهالی موسیقی را خاضعانه به هم‌فکری دعوت می‌کند.