موسیقی ما - دکتر پویا سرایی، آهنگساز و نوازنده سنتور در گفت وگو با سایت موسیقی ما، از مرز نامشخص پژوهش در موسیقی و پژوهش‌های موسیقایی در نظر برخی از نوازندگان، آهنگسازان و نیز جامعه موسیقی انتقاد کرد.

این مدرس دانشگاه و پژوهشگر در این باره گفت: «امروزه متاسفانه برخی از نوازندگان، خوانندگان یا آهنگسازانی را می‌بینیم که در مواضع رسمی و یا غیررسمی عنوان محقق یا پژوهشگر را نیز به هر بها به عنوان خود اضافه می‌کنند. در این زمینه باید گفت پژوهش موازین و روش‌مندیِ خاص خود را دارد. پژوهش در موسیقی، از سنخ معرفت نظری است، خروجیِ آن نیز ناظر به معرفت نظری است ولی پژوهش موسیقایی، هر چند سمت و سوی نظری داشته باشد معطوف به عمل و کاربرد عملیِ آن است.

وی در ادامه اضافه کرد: «ببینید، در بسیاری از آثار معرفت‌شناختی و مرتبط با روش تحقیق نیز بار‌ها به تفاوت این دو حوزه پرداخته شده است. حتی در بسیاری از منابع فارسی نیز مختصات پژوهش بطور خاص و پژوهش – به معنایِ عام تبیین شده است. در روش‌شناسی، هر تحقیقی، تحقیق علمی نیست. اگر نگاهی گذرا نیز به این منابع داشته باشید متوجه خواهیم شد تحقیقات علمی، کاملا چهاچوب تعریف شده و مشخصی دارد حتی اگر تحقیق، مبتنی بر مشاهده، مشارکت، تجربه و یا آزمایش باشد باز هم این روشمندی باید رعایت شود تا محصولی را بتوان پژوهشی نامید.»

وی افزود: «معرفت‌جویی به مفهوم عام را می‌توان به سه بخش تقسیم کرد: ۱- جستجو به معنای عام که معادل Search است. در این نوع، هدف جستجوی چیزی است که از قبل وجود دارد بدون پردازش و فراآوری داده‌ها، ۲- جستجو به معنای خاص که معادل Research است. فقط در این نوع، هدف گردآوری و سپس ذوب شدن داده‌ها و خلق اطلاعات جدید است. این ذوب شدن می‌تواند به دلیل حل مشکل، یا آزمون فرضیه‌ای یا پاسخگویی به سوالاتی باشد، ۳- مطالعه یا Study دراین نوع مطالعه، اتفاقات یا اسناد گذشته مورد مشاهده وبررسی قرارمیگیرند وغایت مطالعه کننده آموزش ویادگیری است. این‌‌ همان کاری است که همه هنرمندان در راستای بالندگی توانِ هنری خود با مطالعه تاریخ هنر وتوجه به مسائل نظری هنر، انجام می‌دهند.

می‌بینید سنخ معرفتیِ این سه چقدر با هم متفاوت است. بعلاوه این تمایز فارغ از جنبه‌های روش شناختیِ تحقیقات است. چه بسا جستجوهایی به معنای خاص (Research) را بتوان به وفور یافت که به دلیل عدم رعایت روشمندی، سنجش پذیر نیستند و لذا اعتبار علمی ندارند. به همین دلیل در مراکز آموزش عالی و یا مدارج بالای تحصیلی، روش‌شناسی تدریس می‌شود. این، یعنی اینکه در تحقیقات علمی، هم «چه» جُستن مهم است هم «چگونه» جُستن.»

پویا سرایی افزود: «همانگونه که اگر نویسنده‌ای، سه تاری هم بنوازد، به معنای این نیست که نوازنده سه تار است، در مقابل آهنگساز یا ردیف‌دان یا نوازنده‌ای که در مقطعی، به دلایل آموزشی، تولیدی و کیفی به منابعی نظری روی کرده است، اصلا در مقام یک محقق یا پژوهشگر نیست.»

سرایی سخنانش را اینگونه به پایان برد: «نقدِ هنری مبنای دارد، پژوهش هنر هم موازین و مبادیِ خود را دارد. نوازندگی هم روشمندی و غایات انحصاریِ خود را دنبال می‌کند. متاسفانه یافته‌های نوازنده‌ها و آهنگسازانی که مصّرانه خود را محققِ موسیقی نامیده و در مسایلی نظری به طور بی‌شائبه اظهار نظر می‌کنند نیز عموما نامطمئن و غیر دانشورانه است. ارگانی قانونی نیز متصدی تدقیقِ این حوزه‌ها نیست اما به هر حال باید در مورد القاب و انتساباتی که هنرمندان در رسانه‌های معاصر به خود نسبت داده و به جامعه موسیقی کشور تحمیل می‌کنند، با دقت بیشتری نگریست.»

وی افزود: «جمله‌ای معروف از استاد فرامرز پایور است که می‌گفتند: کار ما تنها ساز زدن است نه حرف زدن. موسیقی‌دان خوب کسی است که استادان فن به کارش صحّه بگذارند و مردم عادی از آن لذت ببرند.»