موسیقی ما- راضیه غنجی: دکتر راجیب چاکرابورتی از نوازندگان و موسیقی‌شناسان سر‌شناس کشور هندوستان ونوازنده سارود است. اوموسیقی را از ۶ سالگی با سارود پدرش فراگرفت. پاندیت رابی چاکرابورتی پدر راجیب یکی از برجسته‌ترین نوازندگان سارود در هند است که راجیب تحت راهنمایی و تربیت او تبدیل به یکی بزرگ‌ترین نوازندگان سارود کشور هندوستان شده است. علاقه و تمایل او به دانش و فراگیری موسیقی به صورت گسترده او را به سمت موسیقیدان‌های بزرگ هند سوق داده است و توانسته دانش بسیاری در طول زمان کسب کند.

او دارای مدرک موسیقی کلاسیک غربی از رویال کالج لندن است. تز دکترای راجیب چاکرابورتی نقش کامپیو‌تر در یادگیری و آموزش موسیقی کلاسیک شمال هند بوده است که این خود نشان از علاقه او به ترویج موسیقی هند شکل امروزی دارد. راجیب چاکرابورتی جوایز فراوانی در حوزه موسیقی از آن خود کرده و کنسرت‌های بسیاری در اروپا، امریکا و کانادا برگزار کرده است، خلاقیت‌های این نوازنده هندی و رهبر ارکس‌تر را می‌توان در بسیاری از فیلم‌ها، سریال‌ها، مستند‌ها، تئاتر‌ها، کلیپ‌ها و آلبوم‌های موسیقی جست‌وجو کرد.

راجیب چاکرابورتی این روز‌ها با سارود خود به عنوان نوازنده می‌ه‌مان به تالار وحدت تهران آمده تا با گروه موسیقی دستان موسیقی هند را بنوازد. کنسرت گروه موسیقی دستان که از ۱۹ خرداد در تهران آغاز شده بعد ۶ شب اجرا ۲۵ خرداد به کار خود پایان خواهد داد. گفت‌وگویی با راجیب چاکرابورتی داشتیم که ماحصل آن از نظرتان می‌گذرد:

• آقای چاکرابورتی! از اینکه برای اولین بار به ایران آمده‌اید چه حسی دارید؟

از اینکه به تهران آمده‌ام حس بسیار خوبی دارم. ایران کشوری زیبا و دوست داشتنی است، مردم ایران را دوست دارم، شما کشور غنی و مهمی دارید و امیدوارم فضای کار هنری در این کشور فراهم‌تر شود. در ضمن من غذای ایرانی را هم دوست دارم.

• چطور با موسیقی ایرانی آشنا شدید؟

۱۶ سال پیش برای اولین بار از برخورد اتفاقی‌ام با حمید متبسم سرپرست گروه دستان و نوازنده تار با موسیقی ایرانی آشنا شدم که این آشنایی و برخورد بسیار خوب بود که از آن پس متوجه اشتراکات بین موسیقی ایرانی و هندی شدم. ارتباط من با حمید متبسم از طریق مکالمه به واسطه ساز و موسیقی شکل گرفت و تجربه‌ بسیار زیبا و خوبی برایم بود. از‌‌ همان روز اول که با یکدیگر همنوازی داشتیم، متوجه شدم که تا چه اندازه الگو‌ها و نقاط مشترکی میان این دو موسیقی وجود دارد، به طوری که فرم بداهه نوازی در هر دو نوع موسیقی پررنگ است و این رابطه را به راحتی پیش می‌برد. از دو سال پیش نیز همکاری در قالب پروژه گلسرخ صورت گرفت که تجربه بسیار خوبی بود و رنگ و صدای مشترک بسیار زیادی داشت. ارتباط من با نوازندگان گروه دستان بسیار ارتباط نزدیک و خوبی است و این رابطه خوب هم در صحنه و هم خارج از صحنه وجود دارد.

• در ایران مردم همواره به دنبال خواننده‌ها هستند و موسیقی ایرانی خواننده محور است تا نوازنده محور، موسیقی هند با این رویکرد در چه وضعیتی قرار دارد؟

در موسیقی سنتی هند نوازنده سالاری است و مردم هند ولایت خان، علی اکبر خان، ذاکر حسین، وروای شانکار که از موزیسین‌ها و نوازنده‌های مطرح هند هستند را به خوبی می‌شناسند. در هند مردم به نوازنده‌ها اهمیت خاصی داده و به آن‌ها بها داده اما این مسئله در موسیقی پاپ متفاوت است به طوری که در موسیقی پاپ بیشتر خواننده‌ها مطرح هستند.

• چطور می‌توان به آن سمت رفت که نوازندگان میان مردم از خوانندگان مطرح‌تر شوند؟

فرهنگ‌هایی که در آن‌ها شعر، ادبیات و در کل کلام غالب و غنی است، مسلماً خواننده‌ها بیشتر مطرح می‌شوند زیرا شعر و کلام راه ارتباطی موسیقی و مردم است، مورد توجه هم قرار می‌گیرد، ولی در خصوص موسیقی هند کلام و شعر آنچنان مطرح نیست و صوت انسانی مثل ساز عمل می‌کند، اشعار محدود و تحت تأثیر موسیقی است و نقش یک ساز را ایفا می‌کند. برخی مواقع موسیقی کلامی و ساز برابر است، گاهی نیز ساز مطرح می‌شود، وقتی شما به موسیقی هند نگاه می‌کنید متن خیلی مهم نیست و این آهنگ است که از اهمیت بسزایی برخوردار است.

• تفاوت موسیقی هندی و ایرانی در چیست؟

موسیقی هند بیشتر بر مبنای راگا سیستم است، همانطور که موسیقی ایرانی دستگاهی است، از نظر فرم دستگاهی هر دو بر مبنای ساختمان ملودیک استوار هستند و بیشتر موسیقی ملودیک هستند اما فواصل متفاوت است مثلاً در موسیقی ایرانی ربع پرده وجود دارد اما در موسیقی هند ربع پرده وجود ندارد که این یکی از تفاوت‌های عمده‌اش است.
در سیستم راگا موسیقی یک ساختمان بسیار مشخص دارد که این ساختمان حالت سیال دارد. مثلاً فرض کنید بدن انسان مثل یک راگ است که تمام اجزای بدن در اصل روی آن ساختمان استوار است، غیر از آن نیز حرکت دیگری ندارد در حالی‌که موسیقی ایرانی حرکت بیشتری دارد و بر مبنای آهنگسازی شکل گرفته است.